Anh Việt Trần Văn Trọng, chủ nhiệm sáng lập Khởi Hành trước 1975 và Viên Linh, chủ nhiệm chủ bút Khởi Hành hải ngoại, chụp trên bãi biển San Diego, Calif., một buổi trưa 1997.
(Nguồn: Khởi Hành 138, Tháng 4.2008)
Anh Việt Trần Văn Trọng, chủ nhiệm sáng lập Khởi Hành trước 1975 và Viên Linh, chủ nhiệm chủ bút Khởi Hành hải ngoại, chụp trên bãi biển San Diego, Calif., một buổi trưa 1997.
(Nguồn: Khởi Hành 138, Tháng 4.2008)
Bài này có liên hệ tới một thắc mắc thấy nêu lên trên Học Xá của anh, và cả nơi một diễn đàn không còn nhớ tên, là không hiểu tại sao tạp chí Khởi Hành của Hội Văn Nghệ Sĩ Quân Đội trước 1975 – do tôi làm Thư ký Tòa soạn – lại rất tự do, ngay cả có khi “phản chiến,” mà nó không bị kiểm duyệt? Nếu là báo khác, có thể đã có chuyện, mà sao Khởi Hành lại không sao cả? Hoặc vì Sở Kiểm Duyệt “e ngại” cái lon Đại tá của Chủ nhiệm kiêm Chủ bút Anh Việt Trần Văn Trọng? Hoặc vì Thư ký Tòa soạn Viên Linh có gì đó chăng? [Trong bài Nguyễn Lệ Uyên: Vậy thì vì lý do gì Khởi Hành cứ một mình một cõi đi tới mà không hề bị một áp lực nào từ phía cơ quan kiểm duyệt khá khắt khe này? Có phải vì nó là tờ báo quân đội hay vì cái mác Đại tá của ông Chủ nhiệm Trần Văn Trọng khiến cơ quan kiểm duyệt chùn tay? Tất nhiên không phải vậy, tôi nghĩ. Sự thắc mắc này khiến tôi phải đắn đo để sau đó gửi đến nhà thơ Viên Linh 7 câu hỏi xoay quanh Khởi Hành về nội dung và cách làm báo văn nghệ của ông, nhưng có lẽ do vấn đề sức khỏe, nên chúng tôi không nhận được bất kỳ thông tin nào]
Đặt vấn đề là một chuyện, tìm được câu trả lời hay không cũng là do cách đặt vấn đề.
Tôi vào nghề báo năm 1955, năm 1960 là Thư ký Tòa soạn tuần báo Điện Ảnh, không mấy khi tôi gặp ông Chủ nhiệm chủ bút. Làm một tờ báo thì Thư ký Tòa soạn là đầu bếp, Chủ nhiệm Chủ bút như là ông chủ tiệm, tự người đầu bếp nấu món ăn, gia giảm hay thay đổi, không cần đến ai sai phái. Nhiều người nghĩ là TKTS Khởi Hành, hẳn tôi phải hỏi ý ông Chủ bút? Hơn nữa ông Chủ nhiệm Chủ bút là Đại tá chức quyền cao, thì ông TKTS phải hỏi phải theo? Không mấy khi. Tôi không hề quyết định chọn bài vở theo lệnh, căn bản là vị Chủ nhiệm Khởi Hành là Cục trưởng Cục Quân Cụ, tôi là quân nhân Cục Tâm Lý Chiến, không liên hệ về chức vụ cao thấp hay lớn nhỏ. Tôi được mời làm TKTS Khởi Hành, và căn bản hợp tác là Bản Hợp đồng giữa Chủ nhiệm và tôi, trong đó quy định trách nhiệm và quyền lợi: lương tôi là 20 ngàn một tuần (báo ra hàng tuần, tháng nào có tới 5 ngày thứ Năm lương tôi là 100 ngàn). Ít người biết hợp đồng này, chỉ ai làm báo chuyên nghiệp mới rõ. Trước khi tôi được mời, Khởi Hành có TKTS khác, báo ra 8 số thì đóng cửa. Hợp đồng ghi rõ: ngoài lương của TKTS, mỗi số báo Quản lý phải chi ra 20 ngàn để trả tiến nhuận bút cho các nhà văn mà tôi mời cộng tác và có bài trong số đó. Tôi không trách nhiệm về bài vở không do tôi chọn lựa.
Nói như là ra ngoài đề, song đó chính là câu trả lời.
Còn nhớ có một lúc Thiết Quân Luật, mọi báo lớn nhỏ phải nộp bản vỗ (bản in thử) lên Cơ quan Kiểm duyệt trước. Các báo thường cho một nhân viên đem bản vỗ lên Bộ Thông Tin, riêng Khởi Hành tự tôi mang lên, tôi trả lời ngay những chuyện phải thảo luận, và luôn luôn nói rằng tôi sẽ trách nhiệm hết những bài tôi chọn lựa. Vì thế, tờ báo không gặp rắc rối nào, nộp bản và có giấy phép rất sớm, chỉ một hai tiếng đồng hồ. Người đặt câu hỏi nghĩ là Khởi Hành không bị áp lực! Trái lại, tôi lên Bộ Thông Tin Chiêu Hồi bênh vực bài tôi chọn lựa cho tới khi bài đó được thông qua.
