|
Chu Tá»(17.4.1917 - 30.4.1975) | Hoà i Linh(.0.1920 - 30.4.1995) |
|
|
VĂN HỌC |
GIAI THOẠI | TIỂU LUÂN | THÆ | TRUYỆN | THỜI LUẬN | NHÂN VẬT | ÂM NHẠC | HỘI HỌA | KHOA HỌC | GIẢI TRà | TIỂU SỬ |
Văn Tế Nghĩa Sĩ Cần Giuộc
Thơ Văn Trần Yên Hoà & Bằng hữu
Uống nước mát từ giếng nước của khuôn viên bảo tà ng Quang Trung (Ảnh: NH)
Không hiểu sao má»—i lần tôi gặp mặt Elena Pucillo Truong tôi cứ liên tưởng đến má»™t cô gái tóc và ng cá»§a má»™t thá»i rất xa. Thá»i cá»§a 300 năm trước. Giữa hai con ngưá»i cá»§a hai thá»i đại khác nhau. Giữa hai đất nước ngà y ấy rất xa lạ. Má»™t phương Äông thá»i đại Tây SÆ¡n. Má»™t phương Tây hiện đại đã xa thá»i đế chế La Mã. Vá»›i tôi, liệu giữa hai con ngưá»i đó có gì dÃnh liá»n nhau như hai là má»™t. Kiếp luân hồi. Tiá»n kiếp chăng?
Tôi có nói Ä‘iá»u nà y vá»›i Elena. Và , cô ấy gáºt đầu, đôi mắt xanh, nhìn vá» má»™t phương trá»i xa xăm nà o đó. Còn tôi, tôi nhá»› lại ngà y chúng tôi quen nhau.
Cách đây, mưá»i năm trước. Trong dịp khai mạc phòng triển lãm tranh cá»§a những há»a sÄ© thân tình, Trương Văn Dân – má»™t ngưá»i bạn văn tôi má»›i quen, giá»›i thiệu vá»›i tôi cô vợ ngưá»i à tóc và ng. Tôi nhìn cô ấy vá»›i thái độ thá» Æ¡. Nhưng ngược lại vá»›i ánh mắt đầy thân thiện, cô nhìn tôi như bắt gặp má»™t khám phá gì lạ. Sau nà y trong má»™t bà i tản văn Elena viết vá» tôi, cô nháºn ra tôi có đôi mắt mà u xanh.
Ban đầu tôi nhìn Elena Ä‘á»i thưá»ng. Má»™t ngưá»i đà n bà Ã, từng là má»™t tiến sÄ© văn chương Pháp tốt nghiệp trưá»ng đại há»c ở Ã. Theo chồng, Ä‘i Ä‘i vá» vá». Việt Nam – Ã. Roma – Sà i Gòn. Khi tôi bắt đầu là m táºp san Quán Văn, Trương Văn Dân là má»™t trong những thà nh viên đầu tiên. Elena chỉ là cái bóng Ä‘i theo chồng trong những buổi ra mắt báo mà thôi. Nhưng Quán Văn ra được mươi số Trương Văn Dân chuyển cho tôi bà i tản văn cá»§a Elena viết bằng tiếng à và Dân dịch ra tiếng Việt. Ban đầu tôi còn nghi ngá». Tôi cứ nghÄ© Trương Văn Dân là m phù thá»§y, nghiển chuyện, muốn tạo má»™t huyá»n thoại vá» ngưá»i vợ ngoại quốc cá»§a mình. Nhưng tôi đã lầm tháºt sá»±, sau bao nhiêu năm. Từ sÆ¡ giao đến thâm tình, và bao nhiêu bà i tùy bút và truyện ngắn cá»§a Elena gởi cho Quán Văn tôi nháºn ra chỉ có Elena viết được mà thôi. Những suy nghÄ© thấm thấu vá» cuá»™c Ä‘á»i cô đã trải qua. Những xúc cảm vá» tình ngưá»i, tình bạn, tình yêu, vá»›i tâm hồn Việt, rất Việt, dù Elena rặc dòng ngưá»i Ã.
Bao nhiêu năm chúng tôi đã “sống chung†trong má»™t “gia đình†Quán Văn, từ những buổi há»p mặt trên căn gác nhỠ“chuồng cuâ€, tòa soạn cá»§a táºp san, từ những buổi cà phê lá»™ thiên Ngô Tất Tố, tá»›i những buổi ra mắt sách tại và i quán cà phê, bao giá» cÅ©ng rá»™n rà ng tiếng cưá»i, lÃu lo và i tiếng Việt cá»§a Elena. Những chuyến Ä‘i ngắn ngà y. Lúc thì lên cao nguyên. Lúc ra Huế. Khi bay ra Hà Ná»™i. Lại vá» miá»n Tây mùa nước nổi. Như má»™t gia đình đông vui mà văn chương là chất dÃnh là m chúng tôi hòa mình, hồn nhiên, gần gÅ©i nhau hÆ¡n, hiểu nhau hÆ¡n. HÆ¡n ba mươi ngưá»i cùng sinh hoạt hằng ngà y, chẳng ai nghÄ© Elena là ngưá»i ngoại quốc. Và o quán ăn, bún bò Huế, Elena há»i chá»§ quán sao lại thiếu ruốc. Nếu không có thì không phải là bún bò Huế. Các loại mắm, đặc sản từng địa phương Elena Ä‘á»u thưởng thức má»™t cách ngon là nh. Trong các bữa ăn ở các nhà hà ng bao giá» Elena cÅ©ng xin thêm và i trái á»›t. Các bạn nữ phải thốt lên: “Ai ăn á»›t nhiá»u ghen dữ lắm đó.†Elena chỉ cưá»i và nói: “Anh Dân, số má»™tâ€. Phải thôi. Má»™t mối tình chung thá»§y cá»§a má»™t cô gái à từ năm 16 tuổi vá»›i má»™t anh sinh viên du há»c ngưá»i Việt, trải qua bao nhiêu sống gió, mãi đến 13 năm sau má»›i nên vợ nên chồng. Sống ở quê vợ, trên đất ngưá»i mấy mươi năm, bá»—ng dưng dắt nhau vá» quê hương mình, lại bước và o con đưá»ng là m văn chương, như má»™t định mệnh.
Ngay những chuyến Ä‘i xa, ná»a vòng trái đất, táºn trá»i Âu, chúng tôi gồm có Chu Trầm Nguyên Minh, vợ chồng Cao Quảng Văn, Trương Văn Dân và Elena cùng chung sống vá»›i nhau nÆ¡i nhà Bác sÄ© Nguyá»…n Chà Thiện, Elena đã thể hiện chu đáo, chăm lo từng bữa ăn. Elena hướng dẫn từng ly từng tà để chúng tôi Ä‘i xe buýt ở Ã. Và o tòa Thánh Vatican nghe Äức Giáo hoà ng giảng thuyết tôi không hiểu nhưng nhìn những khuôn mặt hà ng nghìn ngưá»i đưa mắt nhìn vá» má»™t hướng, im lặng, lắng nghe. Tôi nghÄ© những lá»i nói đó chắc cÅ©ng khuyên răn con chiên tránh là m Ä‘iá»u ác, nên là m việc thiện. Tôi nói vá»›i Elena như thế và Elena gáºt đầu. Những ngà y ở Roma đã để lại trong tôi những ká»· niệm đẹp vô và n. Những thiếu nữ xinh đẹp, lịch sá»± trong sá»± giao tiếp vá»›i má»i ngưá»i. Thuở còn trẻ, tôi nghÄ© Elena cÅ©ng thế.
Sau chuyến Ä‘i Pháp, và i tháng sau Chu Trầm Nguyên Minh đã bá» Quán Văn vá» nÆ¡i vÄ©nh hằng. Trong bạn bè chúng tôi, ngưá»i Ä‘au buồn nhất lại là Elena. Tình cảm giữa hai ngưá»i thân thiết như anh em ruá»™t thịt. Những giá»t nước mắt cá»§a ngưá»i đà n bà tóc và ng rÆ¡i xuống, nhá» lên ngôi má»™ nhà thÆ¡ Chu Trầm Nguyên Minh.
Hết trá»i Tây lại qua nước Mỹ. Hết nhà thÆ¡ Chu Trầm Nguyên Minh lại đến há»a sÄ© Äinh Cưá»ng. Chuyến Ä‘i nà y chúng tôi gồm có tôi, Lữ Kiá»u, Äoà n Văn Khánh và vợ chồng Trương Văn Dân – Elena. Trong chuyến Ä‘i nà y Elena là ngưá»i tháo vát nhất, từ giá» giấc ra sân bay, đến là m thá»§ tục hải quan, tìm nÆ¡i ngồi chỠđợi, thà nh thạo. Có má»™t ká»· niệm mà tôi không thể quên, tôi kể lại cho các bạn văn ở Mỹ cÅ©ng như Việt Nam. Máy bay vừa đáp xuống phi trưá»ng Sant Francico, Elena luống cuống lôi không ra chiếc va ly từ trên khoang hà nh lý, má»™t thanh niên ngưá»i Mỹ, to cao, vạm vỡ, lấy hết sức lá»±c má»›i kéo ra được nhưng anh ta suýt bổ ngá»a. Anh ta nhìn chúng tôi vá»›i đôi mắt ngạc nhiên, thắc mắc: Cái gì trong đó mà nặng thế. Elena nhanh nhẩu thốt lên: Văn há»c Việt Nam. Tháºt váºy cả chiếc va ly to tướng đó chứa đầy báo Quán Văn và táºp sách há»™i há»a Tôi vỠđứng ngẩn ngÆ¡ cá»§a Äinh Cưá»ng.
Các bạn văn cá»§a chúng tôi như Trần Hoà i Thư, Phạm Cao Hoà ng, Phạm Thà nh Châu, Nguyá»…n Minh Nữu, vợ chồng Trần Dạ Từ, dù má»›i gặp Elena lần đầu, chỉ nhìn đôi mắt cùng nụ cưá»i thân thiện và cái bắt tay ấm áp cá»§a Elena, Ä‘á»u xem Elena như má»™t ngưá»i bạn Việt Nam thân thiết xa lâu ngà y giá» má»›i gặp lại. Elena và Äinh Cưá»ng đã quen biết nhau từ mấy năm trước. Khi Äinh Cưá»ng vá» Việt Nam triển lãm tranh tại Äà Lạt. Tôi rá»§ vợ chồng Dân – Elena từ Sà i Gòn bay lên. Những buổi tối tại Ä‘iá»n trang Thân Trá»ng, quây quần quanh đống lá»a cháy rá»±c rỡ, chúng tôi nói chuyện văn chương và há»™i há»a. Elena ngồi cạnh bên Äinh Cưá»ng. Cả hai Ä‘á»u im lặng. Sương mù lãng đãng.
Qua Mỹ, Äinh Cưá»ng hay rá»§ chúng tôi đến má»™t quán cà phê Starbucks, bên cạnh ly cà phê bốc khói, Äinh Cưá»ng lấy bút vẽ chân dung Elena. Rất xuất thần. Qua nhiá»u lần gặp gỡ, cả hai Ä‘á»u nháºn ra có má»™t Ä‘iá»u rất lạ, hình như hỠđã thân thiết ruá»™t thịt từ kiếp nà o. Buổi cuối cùng, tiá»…n đưa chúng tôi, Äinh Cưá»ng vá»›i cái đầu trá»c lóc, đứng má»™t mình ở hà nh lang, đưa tay chà o tiá»…n biệt, cả tôi và Elena rươm rướm nước mắt. Linh cảm vá» má»™t sá»± chia lìa vÄ©nh viá»…n đến vá»›i chúng tôi. Äinh Cưá»ng váºt vã vá»›i căn bệnh ung thư giai Ä‘oạn cuối. Elena má»—i lần nhìn tôi mặc chiếc áo thun Ä‘en – quà cá»§a Äinh Cưá»ng tặng tôi trước khi lên máy bay, đôi mắt Elena chợt buồn bã. Là m sao tôi có thể nghÄ© trước mặt mình Elena là má»™t ngưá»i phương Tây.
Elena mang trong ngưá»i má»™t tâm hồn Việt, rất Việt. Elena rất nhạy, biết cảm thông và an á»§i bạn bè. Tôi thưá»ng báºt khóc nức nở khi nghe bản nhạc Anh còn nợ em. Elena biết và thấu hiểu ngá»n nguồn. Ngay cô em gái ruá»™t cá»§a tôi Ä‘ang cầm tay lái cÅ©ng không hiểu vì sao, là m cô đâm hoảng định tấp xe và o lá». Tình cá» bản nhạc trên xe, tha thiết tiếng hát Anh còn nợ em. Nụ hôn vá»™i và ng… Tôi cố dằn lòng, báºm chặt môi lại, nhưng những giá»t nước mắt tuôn rÆ¡i. Bà n tay Elena đặt lên vai tôi và bóp nhẹ, nói nhá»: Sắp tá»›i nÆ¡i rồi. Má»™t buổi hẹn gặp “Ngưá»i tình muôn thuở†sau hÆ¡n năm mươi năm ở nhà Lữ Quỳnh trên đất Mỹ. Ngồi trước mặt T. tim tôi như thắt lại. Anh còn nợ em. Cuá»™c tình đã lỡ. Trong và i lần ngồi uống cà phê kiểu Mỹ, Trương Văn Dân cho biết Elena đã hiểu thấu tâm can cả tôi và T. từ cái nhìn đắm Ä‘uối, ân háºn. Elena còn nói: Kiếp nà y duyên không thà nh. Hẹn lại kiếp sau. Cái suy nghÄ© cá»§a Elena thấm nhuần Pháºt pháp. Äúng Elena là má»™t Pháºt tá». Elena thưá»ng lá»… chùa và đã có pháp danh là Quảng Tiên.
Riêng tôi, Elena là nguồn cảm hứng cho tôi xây dá»±ng má»™t nhân váºt vá»›i cái tên Na, cô gái tóc và ng trong má»™t truyện ngắn thá»i cá»§a 300 năm trước dưới triá»u đại Tây SÆ¡n. ChÃnh lần anh em chúng tôi kéo nhau vá» Qui NhÆ¡n là m má»™t buổi ra mắt Quán Văn chá»§ đỠBình Äịnh ná»—i nhá»›, Elena hối hả thúc chúng tôi phải tham quan nhà bảo tà ng Quang Trung. Như trở vá» quê hương bao nhiêu năm xa cách hằng mấy thế ká»·, tôi nhìn nét mặt rạng rỡ cá»§a Elena cùng tiếng nói lÃu lo vui mừng như vừa bắt được Ä‘iá»u váºt quý báu. Nhá»› đến má»™t lần ra Huế, và o thăm lăng Tá»± Äức, Elena phản kháng rất nhanh khi ngưá»i bán vé và o cổng buá»™c Elena phải mua vé thuá»™c diện ngưá»i nước ngoà i. Tôi là ngưá»i Tây SÆ¡n mà .
Vá»›i tôi, những gì xảy ra tại Nhà bảo tà ng Quang Trung, tôi nhìn Elena thá»i hiện tại, tôi mưá»ng tượng vá» cô bé Na cá»§a 300 năm trước.
Cô gái tóc và ng cứ lẽo đẽo theo chú Huệ, chú đã la hoà i, cấm cô bé thôi đừng dang nắng, thôi đừng rong chÆ¡i nÆ¡i những cánh đồng trồng Ä‘áºu phụng. Cô bé khác hẳn vá»›i ngưá»i bản xứ. Tóc cô và ng như râu bắp. MÅ©i cô cao. Cô lạ hẳn vá»›i má»i ngưá»i. Và cô là ngưá»i mà chú Huệ thương nhất. Cô hay nghịch ngợm, leo trèo, nhất là cây me sau nhà . Cô hái những trái me non, nhai ngon là nh. Mắt thì dõi nhìn mấy anh em nhà Tây SÆ¡n luyện võ. Không hiểu vì sao vá»›i cô thì chú Huệ lại cấm cầm Ä‘ao kiếm. Có lần cô bé lén cầm Ä‘ao múa võ há»c lén phát và o góc cây và i mấy lát. Cạnh cây me sai trái lại có má»™t giếng nước, công lao cá»§a ba anh em nhà Tây SÆ¡n tìm được long mạch, ngà y đêm đà o đất, xây thà nh má»™t cái giếng, lúc nà o cÅ©ng đầy nước trong vắt. Như thuốc tiên, chÃnh thứ nước nà y đã từng cứu mạng sống cô bé, khi cô từ trên cây me rá»›t xuống, chú Huệ nhá» và o miệng cô cả chén nước. Vị nước giếng nà y lạ lùng vô cùng.
Cô bé lá»›n lên, từng chứng kiến thá»i và ng son cá»§a chú Huệ, chú từ anh hùng áo vải Tây SÆ¡n thà nh Hoà ng đế Quang Trung, đại thắng quân Thanh. Cô không theo con đưá»ng binh nghiệp như chú Huệ. Cô chăm chỉ luyện kinh thư. Cô chỉ ước mÆ¡ là m thÆ¡ hay như hoà ng háºu Ngá»c Hân.
Cô Na ẩn dáºt sau khi táºn mắt nhìn cảnh voi dà y dã man lên thân xác nữ tướng Bùi Thị Xuân, ngưá»i mà cô Na thương mến. Giã từ cuá»™c Ä‘á»i ô trá»c, cô Na và o má»™t ngôi chùa trên núi sâu. Qua bao nhiêu thăng trầm cô lén che chở bảo tồn hai di sản nhà Tây SÆ¡n.
Cô Na đã thà nh má»™t nhà sư truyá»n dạy các đệ tá»: Lịch sỠđừng bao giá» láºp lại cảnh trả thù cá»§a má»™t triá»u đại má»›i đối vá»›i má»™t triá»u đại đã qua như vua quan nhà Nguyá»…n tà n bạo dã man vá»›i con cháu nhà Tây SÆ¡n.
Bây giá», trước mặt chúng tôi, Elena tươi cưá»i, đưa chiếc gà u thả xuống cái giếng nước xưa cổ, Elena kéo dây lên từ từ, rồi lấy chiếc gáo bá» và o chiếc gà u, rồi múc ra, trước khi chuyển đến chúng tôi, Elena đưa lên miệng, uống từng há»›p, hÃt từng hÆ¡i thở, sảng khoái. Ngưá»i đầu tiên là tôi, tay tôi run run vì xúc động. Tôi nhìn Elena như nháºn ra khuôn mặt cá»§a cô Na 300 năm trước.
Äến gốc cây me cổ thụ từ ba thế ká»· mà vẫn còn sum sê trái. Tôi ngồi trên ghế đá, hồn trôi dạt theo mây trá»i. Tiếng ai thốt lên má»™t niá»m vui bất ngá» như vừa má»›i khám phá váºt gì quà báu Ä‘ang ở trước mặt mình. Lúc bấy giá» tôi nhìn ra Elena Ä‘ang đưa đôi bà n tay mò mẳn và o thân cây me. Chẳng lẽ Elena đã chạm và o những vết chém và o thân cây me cá»§a cô bé Na 300 năm trước.
Má»™t lần nữa, tôi gá»i thầm: Na Æ¡i!
SG 8-2018