7-12-2025 | TIỂU LUẬN

Tinh hoa văn hiến Kinh Bắc trong dòng chảy văn hóa Phật giáo Việt: Danh nhân Vũ Trinh và thủ khoa – nghệ sĩ thị giác Vũ Tú

  MAI ANH

1. Vũ Trinh – Danh sĩ, thiền gia và “cây đại thụ” văn hóa Phật giáo Việt

Hình ảnh tái dựng danh sĩ Vũ Trinh
với chức Tham tri chính sự

Quê hương & Con người

• Vũ Trinh sinh năm 1759 tại xã Xuân Lan, vùng Kinh Bắc xưa – hiện nay là thôn Ngọc Quan, xã Lâm Thao thuộc tỉnh Bắc Ninh.

• Ông xuất thân trong một dòng họ khoa bảng danh giá: cha, ông nội, cụ nội đều đỗ đạt khoa cử Nho học và là quan chức triều Lê – Trịnh; chính Vũ Trinh cũng sớm đỗ đầu xứ Kinh Bắc lúc 13 tuổi, thi đỗ thủ khoa Hương tiến lúc 16 tuổi rồi làm quan triều đình khi tuổi còn rất trẻ.

• Ngoài vai trò quan lại dưới triều đại cuối cùng của nhà Lê và đầu triều Nguyễn, Vũ Trinh còn là một văn nhân, luật gia, nhà thơ, nhà văn – để lại nhiều tác phẩm ghi dấu ấn.

Đóng góp đối với Phật giáo Việt Nam

• Vũ Trinh được biết đến không chỉ như một danh sĩ Nho học mà còn từng xuất gia tại Bích Câu ở kinh thành Thăng Long, lấy pháp danh Hải Âu Hòa Thượng.

• Ông có công lớn trong việc biên soạn – chú giải phần “Thanh chú” cho bộ sách Trúc Lâm Tông Chỉ Nguyên Thanh, một tác phẩm quan trọng của thiền phái Trúc Lâm. Sự chú giải này thể hiện tinh thần “dĩ Nho giải Phật” – dùng Nho học để phân tích, lý giải Phật giáo – giúp tư tưởng Phật giáo Việt hòa nhập, dung hợp với truyền thống Nho giáo và Đạo giáo đương thời.

• Quan niệm nhập thế, lấy việc “hộ quốc – an dân” cùng với tu tập tâm linh là một trong những tư tưởng của Vũ Trinh – phản ánh cách nhìn: Phật pháp không tách rời cuộc sống xã hội, mà gắn với vận mệnh dân tộc và dân sinh.

• Nhờ những đóng góp này, Vũ Trinh được xem là một điển hình “danh sĩ – thiền gia”, một bậc Nho – Thích tinh hoa góp phần định hình hướng phát triển Phật giáo Việt Nam trong giai đoạn cuối Lê đầu Nguyễn.

Nhìn chung, Vũ Trinh mang trong mình hai bản sắc: người Nho học uyên bác, và người tu sĩ Phật giáo – nhờ đó ông là cầu nối quan trọng giữa truyền thống học thuật cổ điển phương Đông với Phật pháp, giúp Phật giáo Việt phát triển theo hướng Việt hóa, phù hợp với bản sắc dân tộc.

2. Thủ khoa Vũ Tú – Nghệ sĩ thị giác, người gieo mầm Phật giáo bằng nghệ thuật

    Hình chân dung Thủ khoa
   - Nghệ sĩ thị giác Vũ Tú

Quê hương & Con người

• Vũ Tú sinh năm 1987, xuất thân từ thôn Ngọc Quan, xã Lâm Thao, tỉnh Bắc Ninh – trong cùng dòng họ với danh nhân Vũ Trinh, nổi tiếng với truyền thống khoa danh nhiều đời.

• Mặc dù học về Khoa học (ông từng là thủ khoa tốt nghiệp Đại học Vật lý), Vũ Tú lại tự học điêu khắc – tự mày mò, rèn luyện kỹ thuật, sau đó theo học tại các trung tâm mỹ thuật trong nước, rồi công tác lâu dài tại Sài Gòn.

• Do nền tảng gia đình, dòng họ có truyền thống học vấn – trong đó có liên hệ với các danh nhân trước – sự chuyển hướng của anh từ khoa học sang nghệ thuật cũng như một cách tiếp nối văn hóa gia đình, với cái nhìn sâu sắc về truyền thống, tín ngưỡng và bản sắc dân tộc.

Đóng góp đối với Phật giáo và văn hóa tâm linh

• Vũ Tú nổi bật với lĩnh vực điêu khắc đá – từ đá nguyên khối tạo các tượng Phật giáo như tượng Phật Thích Ca, Quan Âm, hình tượng chú tiểu an nhiên … Không chỉ là hình ảnh tôn giáo, các tác phẩm ấy còn mang tinh thần trang nghiêm, hướng nội, chứa đựng giá trị tâm linh sâu sắc.

• Các tác phẩm của anh được đánh giá như “sự giao hòa giữa khoa học tự nhiên và nghệ thuật thị giác” – kết hợp giữa kỹ thuật điêu khắc chính xác, tỉ mỉ và cảm xúc nghệ thuật, tâm linh, niềm tin. Nhờ đó mỗi pho tượng đá không chỉ là vật phẩm nghệ thuật, mà còn là biểu tượng của đức tin, của ánh sáng Phật pháp giữa đời thường.

• Bên cạnh việc sáng tạo cá nhân, Vũ Tú còn tham gia các dự án cộng đồng – như dựng lại các công trình đá lớn, phục hồi di tích, tượng Phật – góp phần giữ gìn, phát huy tinh thần văn hóa và tâm linh qua đá: một chất liệu bền vững, ngay cả khi thời gian trôi qua.

• Phong cách sống giản dị, khiêm tốn, kiên trì với lý tưởng nghệ thuật và tâm linh khiến anh được nhiều người xem như “tấm gương văn hóa”, một nghệ sĩ sống đúng với niềm tin – mà theo giới phật tử, là “tinh hoa trí tuệ đồng hành cùng Phật giáo” bằng chính bàn tay và tâm huyết.

Với Vũ Tú, nghệ thuật điêu khắc không chỉ là nghề – mà là con đường tôn giáo, nơi đá vô tri trở nên sống động, mang hơi thở Phật pháp, giúp người xem lại gần hơn với niềm tin, với đạo lý, với cái đẹp tĩnh lặng và bất diệt.

Qua hai tấm gương: danh sĩ Vũ Trinh và thủ khoa Vũ Tú – một trí thức cổ; một nghệ sĩ hiện đại – chúng ta nhìn thấy tính đa dạng, tính linh hoạt của Phật giáo Việt Nam: không bó hẹp vào thiền viện, vào kinh kệ, mà lan tỏa vào văn hoá, triết học, mỹ thuật, đời sống thường nhật. Họ – mỗi người theo cách riêng – đều góp phần làm giàu cho di sản văn hóa Phật giáo Việt, giúp đạo Phật vừa giữ được cốt cách tâm linh, vừa hòa nhập với dòng chảy lịch sử, xã hội, nghệ thuật.

Mai Anh

Nguồn: Tác giả gởi

Cùng Tác Giả:

- Tinh hoa văn hiến Kinh Bắc trong dòng chảy văn hóa Phật giáo Việt: Danh nhân Vũ Trinh & nghệ sĩVũ Tú Mai Anh Nhận định