1. Head_
    Chu Thiên
    (2.9.1913-1.6.1992)
    Nguyễn Mạnh Côn
    (7.5.1920-1.6.1979)
    1. Link Tác Phẩm và Tác Giả
    2. Sự Xây Dựng Văn Hóa Tạo Ra Lịch Sử Tính Của Con Người (Trần Ngọc Ninh) Ad-21 Ad-21 (Google - QC3) (Học Xá)

      9-4-2020 | TIỂU LUẬN

      Sự Xây Dựng Văn Hóa Tạo Ra Lịch Sử Tính Của Con Người

       TRẦN NGỌC NINH
      Share File.php Share File
          

       


           Giáo sư Trần Ngọc Ninh

      Lịch-sử loài người không chỉ thuần vận chuyển ở ngoài tầm ý-thức của con người. Lịch-sử loài người không phải là lịch sử tự-nhiên (1). Là vì, đến một lúc nào đó của sự tiến-hóa, thì không những sinh-vật gọi là người đã bước qua được một cái ranh giới không có loài sinh-vật nào của trái đất mà ta biết, đã có thể bước qua được. Ở bên này cái ranh-giới ấy, là tất cả các loài sinh-vật: chúng có sống, chúng cư xử theo những thiên-năng xây-dựng trong cấu-trúc của não-bộ và kiến-tạo của cơ-thể mỗi loài; chúng có tranh đấu để sinh tồn bằng cả khả-năng của mỗi con vật nói riêng và sự cư-xử xã-hội của mỗi bầy đàn nói chung khi chúng sống đàn. Ở bên kia ranh-giới, là người.


      Bắt đầu, loài người cũng không khác gì cái loài nhân-hầu rồi hầu-nhân nay đã tuyệt giống, từ đó nó đã phát xuất. Nhưng, đến một độ nào đó, thì có một vài cá-nhân đã vượt qua cái ranh-giới của chúng-sinh nói chung. Rồi sau đó, càng ngày càng nhiều cá-nhân thụ đắc cái cung-cách ấy; bắt đầu từ đó, văn-hóa được xây dựng lên và lịch-sử phát xuất. Lịch sử của con người có mầu-sắc ngay từ trang đầu.


      Đây là bước tiến hóa quan trọng nhất trong lịch-sử của nhân-loại. Nó đến ở một lúc nào đó trong thời tiền-sử tối tăm mà con người trực-lập, homo erectus, biến thành con người kiến-thức, homo sapiens. Hai điểm chính-yếu phân biệt con người ở giai-đoạn tiến-hóa cuối-cùng này.



            Kệ sách Học Xá

      Thứ nhất là sự phát-sinh ra khả năng trao-truyền. Trao-truyền là đưa một cái gì từ một sinh-vật này sang một sinh-vật khác. Đó là một vận-động hai bậc. Tất cả các khả năng của mọi loài sinh-vật đều chỉ thực hiện được một bậc, từ mình đến một con vật khác. Mọi hoạt-động của chúng quay chung quanh những cơ-năng sinh-lý, quan trọng nhất là ăn uống và sinh-sản. Chúng thông tin cho nhau, thông thường bằng những chất pheromon mà chúng tiết ra, ít khi bằng những tín-hiệu thị-giác. Một con đực và một con cái tìm đến nhau theo những nhịp độ sinh-lý của cơ-thể biểu lộ bằng những cách ra dấu đặc-loại. Tất cả những hoạt-động ấy đều trực tiếp, và dầu tinh-vi, tế-nhị đến đâu cũng vẫn chỉ có một bậc, theo những sơ-đồ thiên-năng giản dị nhất đã in một cách cố định vào cấu-trúc cơ-thể của loài, để phát biểu ra trong một cư-xử nhất-thiết đặc-biệt của loài đó. Có lẽ chỉ có một trường hợp ngoại-lệ, là khi một con mẹ ấp trứng hay tha mồi về cho con. Nhưng ngoại-lệ ấy chỉ có ở bề mặt, vì quả trứng hay đứa con trong giai-đoạn này vẫn còn là chính con mẹ, và sự ấp trứng hay tha mồi vẫn chỉ là những thiên-tính cố-định. Khi đàn con đã đủ sức để kiếm mồi lấy, thì hành-động có vẻ hai-tầng nói trên cũng tự nhiên chấm dứt, và tình mẫu tử của một vài loài mà các thi-nhân ca ngợi cũng tắt hẳn.

       

      Sự trao-truyền trong loài người làm thành những hoạt động mà ngày nay ta xếp vào ba lãnh-vực: thông-giao (communication), nghệ-thuật (arts) và giáo-dục (training, education). Cả ba lãnh-vực đều là những sáng-tác của xã-hội người và là những bộ-phận thiết yếu của văn-hóa, nhưng lúc đầu, cả ba chủ-đích là hướng về sự bảo-vệ đời sống, mưu-đồ sự sinh-tồn của cá-nhân và bầy-đàn...

       

      Sự phát-sinh ra trao-truyền là sự tiến-bộ thứ nhất đã đưa loài người ra khỏi thân-phận loài vật để thành ra một yếu-tố chủ-động của lịch-sử. Một sự tiến-bộ thứ hai lại bắt đầu, chúng ta không biết vào lúc nào trong lịch-sử các xã-hội con người, và cũng cho con người một vai trò có lịch-sử-tính, là sự phát-sinh ra đối-chác.


      Thế nào là đổi-chác?


      Đổi-chác là một việc, ít nhất là tay đôi, và xảy ra theo hai chiều: một người này có một số lượng quá nhiều của một vật-dụng nào đó, nhưng lại không có hay có quá ít một vật dụng khác, một người khác lại có quá ít vật-dụng đầu-tiên, và qu|á nhiều vật-dụng thứ hai, hai người đổi-chác với nhau theo mô-hình trực-tiếp, nghĩa là cái nhiều của người này sang tay người kia, và cái nhiều của người kia sang tay người này.


      Sự đổi-chúc sớm nhất trong các xã-hội người, có lẽ là sự đổi chác người bằng hôn-phối. Một người con trai của bộ-lạc hay của tộc này, được đưa qua một tộc hay bộ-lạc kia. Ngược trở lại, một người con trai của tộc hay bộ-lạc kia rồi sẽ được đưa qua bộ-lạc hay tộc này. Sự đổi-chác bề ngoài là người, chưng thực ra là một đổi-chác khả-năng mà khoa-học hiện đại giảng giải là những tính-cách di-truyền tiềm tàng trong cái hệ-thống di-tử của mỗi cá-nhân, theo sự tin-tưởng ngày xưa thì là trao đổi toàn bộ các tính-nết tượng-trưng trong "vật tổ” totem của một tộc hay bộ-lạc. Đổi-chác bằng hôn phối ngoại-tộc là một bước tiến-bộ lớn để thu hút được các đức-tính của kẻ-kia bằng một cách-thức không đòi hỏi sự cướp người để lấy hay để ăn thịt. (2) Các đổi-chác qua hôn phối, luôn-luôn phải theo những lề-lối cố-định của mỗi văn hóa để tránh sự loạn-luân và đồng thời đảm bảo được một sự luân-lưu đều-hòa các người tuổi trẻ. Đổi-chác qua hôn phối thành một dịch-vụ kinh tế trong các xã-hội nông-nghiệp (chú rể, cô dâu: canh nông + dệt lụa).


      Một hình-thức khác của đổi-chác là sự biếu-xén. Nhà xã hội-học Pháp M. Mauss đã khảo sát vấn-đề này một cách thực chu-đáo và tinh-vi. Biếu-xén là đổi-chác để thăm dò nhau, trước khi đi sâu hơn vào những đổi-chác khác tiến tới sự giao-thiệp giữa hai cá-nhân hay hai cộng-đồng.


      Sự đổi-chác có tính-cách kinh-tế khi trong các xã-hội bắt đầu chớm nở một sự phân-công. Bằng sự chuyên-môn, một người hay một khóm có thể làm ra được một số rất nhiều vật dụng cùng một mẫu-hình hay cùng một công-dụng. Người ta chác những vật-dụng ấy lấy những vật-dụng khác hay lấy những thực-phẩm mà người ta không có hoặc thiếu thốn. Từ sự chuyển-dịch vật-liệu trực-tiếp này, sự đổi-chác có thể được thực hiện một cách phức-tạp hơn, với một hay hơn một trung gian đứng giữa (tiền, chi-phiếu, chợ, cửa hàng...)


      Hai hoạt-động này, sự trao-truyền và sự đổi-chác là hai cái chân trên đó tâm-lý xã-hội của loài người đã đứng thẳng, để rồi vươn lên dần mà thành ra những xã-hội rất phức-tạp, có những động-lực đã một phần nào làm cái lịch-sử của mình. Cho sự tồn tại cũng như cho sự diệt-vong. Cho sự cao-cả cũng như cho sự thấp-hèn. Cho sự tốt cũng như sự xấu. Lịch-sử-tính của con người làm cho con người có trách-nhiệm trong lịch-sử.


      Trần Ngọc Ninh

      Tuyết Xưa - Viết Về Văn Hóa
      Nxb Khởi Hành, 2002

      CHÚ THÍCH:

      (1) Lịch-sử Tự-nhiên: Histoire Naturelle

      (2) Nhiều bộ-lạc sơ-khai ăn thịt người không phải vì sở-thích mà vì tín-ngưỡng: họ tin rằng họ sẽ lấy được những đức-tính (sử khỏe, sự nhanh, sự can đảm) của người mà họ ăn thịt. Người Trung Hoa chuyển tin-tưởng ấy vào sự chữa bệnh bằng thịt súc-vật (cao hổ cốt, hải-cẩu-thận...)


      Ad-22 Ad-22


      Cùng Tác Giả

      Cùng Tác Giả:

       

      - Anh Tôi, Trần Việt Sơn Trần Ngọc Ninh Hồi ức

      - Sự Xuất Hiện Của Văn Hóa Trần Ngọc Ninh Tiểu luận

      - Sự Xây Dựng Văn Hóa Tạo Ra Lịch Sử Tính Của Con Người Trần Ngọc Ninh Tiểu luận

      - Cái Bánh Chưng Và Nền Văn Hiến Việt Nam Trần Ngọc Ninh Khảo luận

      - Tuyết Xưa Trần Ngọc Ninh Tiểu luận

      - Nguyễn Trãi Huyễn-Thực và Sắc-Không Trần Ngọc Ninh Thơ

      - Dân Tộc Là Gì Trần Ngọc Ninh Tiểu luận

      - Lê Lợi, Nguyễn Trãi và Cuộc Cách Mệnh Lam Sơn Trần Ngọc Ninh Biên khảo

      - Bảng Niên Biểu Nguyễn Du Trần Ngọc Ninh Niên biểu

    3. Tiểu Luận (Học Xá) Ad-31 Ad-31 = QC_250-250 (Học Xá)

       

      Tiểu Luận

        Cùng Mục (Link)

      Văn chương đương đại tiếp nhận gì từ văn học miền Nam (Inrasara)

      Năm Dần Nói Chuyện Cọp (Thái Văn Kiểm)

      Mùa Xuân Nói Về Chữ Tết (Nguyễn Thiếu Dũng)

      “Vân Đài Loại Ngữ" Bộ Sách Bách Khoa Toàn Thư Đầu Tiên Của Việt Nam (Nguyễn Huy Côn)

      Văn Chương Có Biên Giới Không? (Nguyễn Vy Khanh)

       

  2. © Hoc Xá 2002

    © Hoc Xá 2002 (T.V. Phê - phevtran@gmail.com)