23-10-2025 | THƠ

Quần Đảo Tráo Tên - Chương 3: Kim Chỉ Nam

      Trường ca thời sự

       ĐỖ QUYÊN

CHƯƠNG 3

KIM CHỈ NAM

3.1 Biển Đảo Vòng Kim Cô

cái vòng biển đảo cong cong ⁽⁶⁰⁾

người mong phòng vệ ⁽⁶¹⁾ kẻ hòng tấn công ⁽⁶²⁾

cong cong biển đảo cái vòng

kẻ hòng bành trướng ⁽⁶³⁾ người mong thủ thành ⁽⁶⁴⁾

biển đảo cái vòng cong cong

người mong yên vị ⁽⁶⁵⁾ kẻ hòng bá vương ⁽⁶⁶⁾

biển đảo cong cong cái vòng

kẻ hòng xâm lấn ⁽⁶⁷⁾ người mong chống chèo ⁽⁶⁸⁾

cái vòng biển đảo cong cong

người mong chài lưới ⁽⁶⁹⁾ kẻ hòng cắt phao

cong cong biển đảo cái vòng

kẻ hòng tập trận người mong yên bình ⁽⁷⁰⁾

biển đảo cái vòng cong cong

người mong thương thảo kẻ hòng leo thang ⁽⁷¹⁾

biển đảo cong cong cái vòng

người mong đối tác ⁽⁷²⁾ kẻ hòng đối phương ⁽⁷³⁾

cái vòng biển đảo cong cong

người mong hữu thủy ⁽⁷⁴⁾ kẻ hòng vô chung ⁽⁷⁵⁾

cong cong biển đảo cái vòng

người người kẻ kẻ hòng mong bất hòa ⁽⁷⁶⁾

biển đảo cái vòng cong cong

người người mong kẻ kẻ hòng bất tuân ⁽⁷⁷⁾

biển đảo cong cong cái vòng

kẻ kẻ hòng người người mong bất toàn ⁽⁷⁸⁾

cái vòng biển đảo cong cong ⁽⁷⁹⁾

3.2 “Bể Đông Vạn Dặm Giang Tay Giữ / Muôn Thuở Trời Nam Vững Trị Bình"

Non tiên ngâm tẩm nước trong xanh

bầu ngọc đội nên rùa lớn sinh

đầu ngóc vá trời còn sức đá

chân đưa lặng sóng chẳng âm thanh

bể Đông vạn dặm giang tay giữ

muôn thuở trời Nam vững trị bình

ta muốn phù nguy ra sức giúp

quan hà thu lại cựu kinh thành ⁽⁸⁰⁾

3.3 Vị Lai Biển Đảo

Không phải lúc nào chúng ta cũng

có thể gìn giữ được tương lai

cho biển đảo nhưng chúng ta luôn

có thể gìn giữ biển đảo cho

tương lai ⁽⁸¹⁾

3.4 Dãy Đá Chìm Đa Đoan

… quần đảo - định nghĩa là gì

là cái nửa thế kỷ đi qua rồi

quần đảo - định nghĩa là chi

là cái nửa thế kỷ gì cũng qua

quần đảo - định nghĩa là sao

là ta là địch lộn nhào thế nhân

quần đảo - định nghĩa thế a

thế hệ trước để hệ sau nợ thù

quần đảo - định nghĩa thế ru

thế thời thế thời thế dù có chi ⁽⁸²⁾

quần đảo - định nghĩa làm gì

định nghĩa quần đảo tìm kim nghìn trùng

quần đảo là ở trong tim

quần đảo là dãy đá chìm đa đoan ⁽⁸³⁾ ...

3.5 Thể Chế Biển Đông

Điểm nghẽn của điểm nghẽn biển là quần-đảo-tráo-tên ⁽⁸⁴⁾

3.6 Toán Học Quần Đảo

Bổ đề cơ bản cho các dạng quần đảo không tự bị tráo tên

Yêu quần đảo về cơ bản là cảm thấy liên quan đến số phận của lãnh hải đất nước mình ⁽⁸⁵⁾

3.7 Thập Tam Bảo Vật

Bộ thập tam bảo vật tiền nhân truyền hậu thế

liên văn bản ngay tại đây và chính lúc này

&

Gìn vàng giữ ngọc ⁽⁸⁶⁾

Gìn biển giữ đảo

&

Người sống đống vàng ⁽⁸⁷⁾

Biển sống đống đảo

&

Liệu biển gắp đảo ⁽⁸⁸⁾

&

Thứ nhất biển bị xâm phạm

thứ nhì đảo-bị-tráo-tên ⁽⁸⁹⁾

&

Lân bang phi nghĩa bất giao

Lãnh thổ ⁽⁹⁰⁾ phi nghĩa bất thủ ⁽⁹¹⁾

&

Giang sơn dễ đổi (nhất là dăm ba mớ đảo khơi)

bản tính khó dời (chuẩn 100% với cái thói tật bành trướng)

&

Canh suông khéo nấu thì ngon

Mẹ già khéo tán thì con đắt chồng ⁽⁹²⁾

Đảo xa khéo giữ thì bền

Nước nghèo khéo quản thì dân ấm đời

&

Trai khôn đem bể về nhà

gái dại vác cả đảo nhà theo trai ⁽⁹³⁾

&

Đẻ con chẳng dạy chẳng răn

thà rằng nuôi lợn cho ăn lấy lòng ⁽⁹⁴⁾

Có đảo chẳng giữ chẳng gìn

lợn không nuôi nổi lấy lòng đâu ăn

&

Nhẫn một chút thì sóng yên gió lặng

lùi một bước thấy biển rộng trời cao ⁽⁹⁵⁾

nhẫn hai chút là sóng dâng gió động

lùi hai bước quần-đảo-bị-tráo-tên

&

Trong quần-đảo-bị-tráo-tên có thủy thần trú ngụ

Nghe thấy thủy thần dưới biển khóc

khi con người phát minh ra trò quần-đảo-tráo-tên ⁽⁹⁶⁾

&

Một cựu hoàng đế nước Nam xưa từng ví quan hệ giữa bên này và bển giống một con chuột cạnh một con voi đang ngủ

bất kể con voi hảo lớ hảo lớ và điềm tĩnh đến đâu

bên còn lại cũng bị ảnh hưởng bởi mọi cử động bành trướng và tiếng kêu bá quyền của nó ⁽⁹⁷⁾

&

Nước Nam còn

Bể Đông còn

còn nước còn bể còn dài ⁽⁹⁸⁾

3.8 Đau Mất Vơi Đầy

Bể Đông có lúc vơi đầy

lòng đau mất đảo có ngày nào nguôi

bể Đông có lúc đầy vơi

đau lòng mất đảo có nguôi ngày nào ⁽⁹⁹⁾

3.9 Quần Đảo Buồn ⁽¹⁰⁰⁾

Bỏ dông gió lại cho đời

bỏ ngang ngửa sóng giữa lời hẹn hoa

bỏ Viển vông ⁽¹⁰¹⁾ bỏ Bóng ma ⁽¹⁰²⁾

bỏ hình hài của Xô nga trên trời

bây giờ riêng Độc lập rồi ⁽¹⁰³⁾

sự hai quần đảo truyền đời cháu con

3.10 Bên Này Bên Ấy Hai Tâm Sự

- Giữ đất chẳng dễ dàng

giữ biển cũng chẳng dễ dàng

lân bang khó nói nên lời

xương thịt rơi đầy nơi chốn biên thùy

- Hữu hảo thật khó

sinh sự cũng thật khó

hữu nghị hay xung đột đều có dự tính

bành trướng mãi mãi vương vấn trong giấc mơ ⁽¹⁰⁴⁾

3.11 Tính Không Và Biển Đảo

Quần-đảo-tráo-tên Biển Đông

bạn thù sắc sắc không không bạn thù ⁽¹⁰⁵⁾

3.12 Đối Thoại Về Lỗi

Lỗi ư

có chi đâu mà cứ phải làm um

ấy điều thuộc về con người nhân chi sơ bản chất

- một hiền nhân xứ sương mù thời Khai sáng ⁽¹⁰⁶⁾

dịu dàng khẳng quyết…

Và đây chính là lúc lý thuyết về sai lầm

đưa ra những tuyên bố táo bạo bất ngờ nhất

rằng sai lầm xảy ra với các hệ sinh vật bất kỳ nơi chốn nao

rằng lầm lỗi là một đặc điểm sinh học rất chi là phổ quát

- David Oderberg giáo sư triết

cũng xứ mù sương giờ còn thống khoái la to ⁽¹⁰⁷⁾…

Vậy nên ba cái vụ ruồi bu (đúng ra là san hô bu)

tranh chấp lãnh hải í mà

giữa các quốc gia liền biển cận đảo

cánh ta nghỉ khỏe khỏi cần xét xử tùm lum ngốn tiền thuế dân

- Các đấng bậc tám với nhau ngoài hành lang rặt những quan tòa mũ xanh mũ đỏ sau lưng dăm trự đại diện vài cường quốc bành trướng chuyên nghề…

3.13 Hải Đồ Tổ Quốc

Thức mãi đêm dày không chợp mắt

năm canh tâm sự những mơ mòng

dư đồ Tổ quốc ôi tha thiết

cả nghìn năm dài một bể đông

quần đảo chiều hôm mây phủ trắng

bâng khuâng thương tiếc một thời xuân

bảy mươi tư tuổi nghìn tâm sự

"Thiên hạ hà nhân bất thức quân" ⁽¹⁰⁸⁾

nghìn dặm núi sông vốn nước nhà

cả nghìn năm lẻ một ông cha

cả nghìn năm lẻ chung hồn biển

biết mấy thương yêu mấy đậm đà

nhìn mãi hải đồ mà thổn thức

mà thêm căm giận lúc tâm tàn

phen này dù chết ta cam chết

thề vững vuông tròn đảo giang san ⁽¹⁰⁹⁾

3.14 Tình Quê Tình Biển

Ai yêu biển mình hơn người mình

nhau rún chôn sâu giữa đảo lành

tôm cá muôn loài không ngớt lớn

trời đầy mây bạc sóng xanh xanh

mồ mả ông bà nằm giữ đảo

lòng người lòng đất cảm thương nhau

quê hương là máu là xương thịt

nước mắt mồ hôi lận mai sau

còn sống ngày nào trên đất nước

phòng thủ binh túc trực không rời

giặc vào đây giặc sẽ rã tan ⁽¹¹⁰⁾

3.15 Quần Đảo Hưng Vong

Quần-đảo-tráo-tên

Thất phu hữu trách

Nhỏ mà có võ

liên văn bản này

quan dân sáng tỏ

dẫn link khỏi cần

3.16 Biển Đông ⁽¹¹¹⁾ Phong Thủy

Một biển cả chục quốc gia trông vọng

ba quần đảo không biết cất vào đâu ⁽¹¹²⁾

Tây không nam cũng không

mà còn không cả bắc

ta biển gì đố biết

biết chịu liền tức khắc

đây đến đó

đó đến đây

nam và bắc

đông và tây

thôi mà

ngửa bàn tay

sấp bàn tay

trời và biển

lật và xoay

mấy chiều ⁽¹¹³⁾

Về phương diện địa chính trị

viễn kiến lý tưởng trùng khơi

chỉ đạo từ cao từ xa

chính danh thuở vừa sinh ra

hội nghị trọng yếu đệ nhất

đổi ngay tên đặng xứng tầm

biển lớn biển cả đại dương

đảng-cộng-sản-(của)-biển-đông ⁽¹¹⁴⁾

Ngẫm suy chun chút về từ nguyên

tiếng tây tiếng u bị biêng biêng

thua xa tiếng ta khi muốn gọi

tên bán đảo ⁽¹¹⁵⁾ bự hàng thứ ba

mà giang san ta được Ông Tạo

cấp cho sổ đỏ kèm hộ khẩu

sống chung cùng 5 nước láng giềng ⁽¹¹⁶⁾

Mặc xác hai nước khủng ép hai bên

bán đảo lục quốc cứ việc xướng tên

hơi hướng đại dương chuẩn mà phóng khoáng

Liên hợp quốc đâu nhập cuộc ngay liền

Trả lại tên biển cho Bán-đảo-bị-lẫn-tên

cái đồ tiếng tây tiếng u rõ thật vô duyên

đây này

             Bán đảo

phía-đông-đại-dương

hãy như vầy dịch chuẩn

East Sea

Mer de l'Est ⁽¹¹⁷⁾

Cuối cùng

còn biển

còn trời

gần gũi là sóng

xa vời là mây ⁽¹¹⁸⁾

3.17 ĐIỆP KHÚC

Bạn đã nghe về hai trận hải chiến xa xưa?

Bạn đã biết ai đã thua cả hai lần giữ biển? ⁽¹¹⁹⁾

               ☆ ☆ ☆

_____________________

Ghi chú:

[60] Theo “Cái vòng danh lợi cong cong / Kẻ hòng ra khỏi, người mong nhảy vào." (Ca dao).

[61] “Người Philippines ủng hộ dùng biện pháp quân sự chống Trung Quốc trên Biển Đông” (bbc.com 11/ 6/2024); "Ngôi nhà chung" giữa Biển Đông” (Thanh Tú-Thu Trang, vannghequandoi.com.vn 22/5/2024); "35 năm thành lập nhà giàn DK1: ‘Thành đồng’ bảo vệ chủ quyền biển đảo" (tuoitre.vn 5/7/2024); “Gặp người lính trọn tình yêu với nhà giàn DK13” (tuoitre.vn 5/7/2024); “Việt Nam và Philippines hoàn thành diễn tập chung đầu tiên trên Biển Đông” (bbc.com 10/8/2024); “Biển Đông: Trung Quốc áp dụng 'chia để trị', Việt Nam và Philippines nên làm gì?” (bbc.com 12/8/2024); “Biển Đông: Tham vọng lãnh thổ của Trung Quốc buộc ASEAN đoàn kết hơn”, rfi.fr 14/10/2024; “Quan chức Indonesia nói nước này sẽ phản ứng thích đáng với các sự cố ở Biển Đông” (voatiengviet.com 31/10/2024); “Tại sao Việt Nam tảng lờ Malaysia phản đối bồi đắp ở Trường Sa?” (nguoi-viet.com 7/11/2024); “Báo Ba Lan: Tên lửa Việt Nam gây kinh ngạc trước cả trăm ngàn người, hé lộ năng lực "nhiều nước không có"” (soha.vn 13/1/2025); "Trump trở lại Tòa Bạch Ốc, cục diện Biển Đông có thay đổi?" (Đàm Chính Sự, nguoi-viet.com 22/1/2025); “DeepSeek nói gì về Biển Đông?” (rfa.org 28/1/2025); “Biển Đông: Trung Quốc nói cảng mới của Việt Nam ở Bãi Thuyền Chài 'đủ sâu cho tàu chiến'” (bbc.com 20/2/2025).

[62] “Báo TQ xấc xược: "Chỉ cần 3 ngày là biến Việt Nam thành tỉnh của TQ", giaoduc.net.vn 16/8/2014; “Tổng hợp lễ tưởng niệm hải chiến Hoàng Sa”, vietnamnet.vn & vandoanviet.blogspot.com 19/1/2016; “Tưởng nhớ “vòng tròn bất tử”, vannghequandoi.com.vn 21/7/2024; “Đảo Tri Tôn - căn cứ viễn thám của Trung Quốc ở Hoàng Sa” & “Phú Lâm - đảo lớn nhất ở Hoàng Sa - bây giờ ra sao?”, Phạm Văn Luật, luatkhoa.com 12/11/2024 & 20/11/2024.

[63] “Biển Đông: Trung Quốc có thể cân bằng sức mạnh quân sự với Mỹ?”, bbc.com 18/6/2024; “Trung Quốc đã sẵn sàng cho chiến tranh”, Seth G. Jones, biên dịch Nguyễn Thị Kim Phụng, nghiencuuquocte.org 10/10/2024; “Trung Quốc xây hệ thống radar trên đảo Tri Tôn: Việt Nam đối mặt nguy cơ nào?”, bbc.com 19 tháng 10 2024.

[64] “Bồi đắp ở Trường Sa: '2024 sẽ là năm kỷ lục của Việt Nam'” (bbc.com 12/6/2024); “Hà Nội hành động: Việt Nam tăng cường mở rộng ở Trường Sa” (AMTI/Lê Nguyên biên dịch, dskbd.org 9/7/2024); “Liệt sĩ DK1 - thanh xuân ở lại trùng khơi” (laodong.vn 27/7/2024); "15 năm và cuộc khởi hành về biển đảo" & "DK1 – 20 năm giữ thềm lục địa" (Lê Đức Dục; baotiengdan.com 23/8/2024 & tuoitre.vn 19/6/2009); “Little Saigon tưởng niệm 74 tử sĩ Hoàng Sa vào sáng 19 Tháng Giêng” (nguoi-viet.com 11/1/2025); “Một Tổng bí thư lần đầu viếng nghĩa trang liệt sĩ trong cuộc chiến Việt-Trung” (rfa.org 6/2/2025).

[65] “Những câu chuyện về 2 quần đảo tiền tiêu ở Biển Đông”, vanvn.vn 21/3/2024.

[66] “Trung Quốc cho bắt hết người ngoại quốc xâm phạm Biển Đông”, nguoi-viet.com 15/6//2024.

[67] “Radar trên đảo Tri Tôn: Trung Quốc có thể do thám miền Trung Việt Nam và xa hơn?”, bbc.com 27/10/2024.

[68] "Việt Nam hàm ý gì khi phản đối tàu Haiyang-26 của Trung Quốc?", rfa.org 11/6/2024.

[69] “Tàu cá ngư dân Quảng Ngãi bị đánh đập dã man trên biển đã về đến đất liền” (tienphong.vn 1/10/2024); “Tàu Trung Quốc đã tấn công, đánh đập ngư dân Quảng Ngãi như thế nào?”, (bbc.com 2/10/2024); “Kiên quyết phản đối lực lượng Trung Quốc hành xử thô bạo với ngư dân Việt Nam” (vnexpress.net 2/10/2024).

[70] “Lịch sử hình thành Dự án Đại Sự Ký Biển Đông” (thanhnien.vn 29/04/2020); “Khát vọng phát triển Trường Sa” (Lê Đức Bảo, nld.com.vn 24/3/2024); “Kiều bào 22 nước thăm Trường Sa, nhà giàn DK-I dịp 30-4” (tuoitre.vn 30/4/2024); “Đưa điện ra quần đảo Trường Sa” (Trần Quang Quý, vanvn.vn 11/6/2024); “Tác nghiệp ở Trường Sa” (vannghequandoi.com.vn 18/6/2024); “Cuộc thi viết về chủ quyền: Nghĩa trang liệt sĩ dưới biển, tại sao không!” (Nguyễn Quốc Đạt, Nguyễn Thị Thu Thủy - nld.com.vn 23/5/2024); “99 tác phẩm trưng bày tại "Yêu lắm Trường Sa ơi" (vannghequandoi.com.vn 2/8/2024); "Khai giảng đặc biệt của thầy giáo viết tâm thư để tới Trường Sa" (vietnamnet.vn 5/9/2024); “Tết của lính trẻ ở trạm radar cao nhất vịnh Bắc Bộ” (vnexpress.net 30/1/2025).

[71] “Trung Quốc ra quy định bắt người, Việt Nam lên tiếng nhưng không rõ ràng”, bbc.com 23/5/2024.

[72] “Cảnh sát biển Việt Nam và Trung Quốc kết thúc tốt đẹp chuyến tuần tra liên hợp” dangcongsan.vn 29/4/2024.

[73] “Phóng viên BBC trên Biển Đông: 'Đủ gần để thấy mặt nhau' khi bị tàu Trung Quốc truy đuổi”, bbc.com 2/5/2024.

[74] “Nhà thơ Trần Mạnh Hảo nói về bài “Tôi yêu Tổ quốc tôi mà tôi bị bắt”” (Trần Mạnh Hảo & Việt Hùng, rfa.org 24/1/2008); "Biên ải, biên thùy hay biên tái?" (Dạ Ngân, vandoanviet.blogspot.com 30/5/2014; “Một sự xuyên tạc trắng trợn” (Trần Đăng Khoa, FB Trần Đăng Khoa / lethieunhon.vn 16/8/2019); “Việt Nam phản đối tàu bệnh viện Trung Quốc đến quần đảo Hoàng Sa” (laodong.vn 23/5/2024); “Trao bằng Tổ quốc ghi công cho 3 liệt sĩ hy sinh ở quần đảo Trường Sa” (tuoitre.vn 4/7/2024); “Việt Nam nộp Đệ trình Ranh giới thềm lục địa mở rộng ở Khu vực Giữa Biển Đông” (bbc.com 18/7/2024); “Thềm lục địa mở rộng ngoài 200 hải lý và quyền của Việt Nam” (tuoitre.vn 18/7/2024); “Bảo tàng Trường Sa có kiến trúc hướng về Biển Đông” (vnexpress.net 1/8/2024); “Triển lãm “Hoàng Sa, Trường Sa - Biển, đảo thiêng liêng”, vannghequandoi.com.vn 26/11/2024.

[75] “Hãng xe điện Trung Quốc xin lỗi vì ghi ‘Tây Sa’, ‘Nam Sa’ trên bản đồ”, Tlđd.

[76] “Biển Đông: Trung Quốc có thể cân bằng sức mạnh quân sự với Mỹ?” (bbc.com 18/6/2024); “Biển Đông: 'Trung Quốc âm mưu chia rẽ, Việt Nam và Philippines nên đoàn kết” (bbc.com 6/5/2024); “Philippines nêu 'lằn ranh đỏ' trên Biển Đông” (vnexpress.net 1/6/2024); “Philippines quyết chống Trung Quốc ở Biển Đông, Việt Nam thì sao?” (nguoi-viet.com 20/62024); “Việt Nam kêu gọi Trung Quốc, Philippines kiềm chế tối đa trên Biển Đông” (vnexpress.net 21/6/2024); “Biển Đông căng thẳng, Việt Nam muốn nói chuyện với Philippines” (bbc.com 23/6/2024); “Cải tạo đảo ở Trường Sa, Việt Nam muốn gửi thông điệp gì đến Bắc Kinh?” (rfa.org 30/8/2024); “Biển Đông nhìn từ một báo cáo của Quốc hội Mỹ” (cuoituan.tuoitre.vn 9/9/2024); “Vì sao Trung Quốc để yên cho Việt Nam xây đảo nhân tạo?” (rfa.org 7/11/2024).

[77] “50 năm Hải chiến Hoàng Sa: Bài học lớn cho Việt Nam” (Toshi Yoshihara & Mỹ Hằng, bbc.com 16/1/2024); “Trung Quốc nói đã 'đuổi' tàu khu trục Mỹ áp sát Hoàng Sa” (bbc.com 11/5/2024); “Quan hệ Trung-Việt thời “hậu Nguyễn Phú Trọng” không nên xuất hiện bất kỳ sự chệch hướng nào” (Phùng Siêu, biên dịch Lê Thị Thanh Loan, nghiencuuquocte.org 21/7/2024).

[78] “50 năm Hải chiến Hoàng Sa: Hoàng Sa, bao giờ lấy lại?” (Ngô Thị Kim Cúc, bbc.com 22/1/2024); “Việt Nam rất quan ngại về những căng thẳng gần đây ở Biển Đông” (thanhnien.vn 28/3/2024); “Viện nghiên cứu Trung Quốc nói Việt Nam bồi đắp các đảo 'chiếm đóng trái phép', báo Việt Nam phản công” (bbc.com 17/5/2024); “Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời ảnh hưởng thế cục Biển Đông thế nào?” (bbc.com 1/8/2024); “Trung Quốc sắp khai thác mỏ khí đốt 'siêu cạn ở vùng nước siêu sâu' trên Biển Đông” (bbc.com 9/8/2024); “Trung Quốc củng cố quan hệ quốc phòng với Việt Nam nhằm ‘chia để trị’ ở Biển Đông?” (bbc.com 4/11/2024); “Biển Đông: Malaysia gửi công thư phàn nàn việc Việt Nam mở rộng Bãi Thuyền Chài” (bbc.com 5/11/2024); “Không thể trắng hơn" (Nguyễn Thọ, baotiengdan.com 14/2/2025).

[79] “Đạo diễn Song Chi mất hợp đồng làm phim vì biểu tình chống Trung Quốc” (Trà Mi, rfa.org 10/5/2008); “Hà Nội tiếp tục biểu tình chống Trung Quốc ngày 8/7” (Nhân Khánh, rfa.org 8/7/2012); “Khắp nước biểu tình chống Trung Quốc” (Mặc Lâm, rfa.org 10/5/2014); “Hơn 20 người chết trong các vụ bạo động chống Trung Quốc tại Việt Nam” (rfa.org 15/5/2014); “Quan hệ Việt Trung bên bờ vực căng thẳng” (rfa.org 15/5/2017); “Bản Tin Biển Đông Số 146”, dskbd.org 3/4/2024; “Lịch sử bị bóp méo của biển Đông trước thế kỉ 20 (Phần dẫn nhập)", “Biển Đông thời cận cổ (II)- Việt Nam và các nước” & “Biển Đông thời viễn cổ (trước thế kỉ 10), phần 2” (Lê Oa Đằng, Việt dịch của Phan Văn Song, usvietnam.uoregon.edu 20/5 & 10/7/2024); “Giảng viên trẻ mê nghiên cứu về chủ quyền ra sách về Hoàng Sa - Trường Sa” (Lưu Đình Long, vietnamnet.vn 22/5/2024); “Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu qua đời” (vnexpress.net 20/9/2024); "Việt - Trung nhất trí về tầm quan trọng của hòa bình, ổn định ở Biển Đông" (vnexpress.net 12/10/2024); "Tuyên bố chung Việt Nam - Trung Quốc" (thanhnien.vn 14/10/2024); “Thứ trưởng Ngoại giao nói về 'cuộc chiến nhận thức' ở Biển Đông” (vnexpress.net 23/10/2024); “Bản Tin Biển Đông Số 165 – Phần I”, dskbd.org 30/10/2024. “Từ mở rộng biên cương trên bản đồ đến xây dựng đảo nhân tạo: Lịch sử 100 năm tranh chấp biển Đông - Kỳ 1” (Lê Oa Đằng, vandoanviet.blogspot.com 1/11/2024, Tlđd); “Bản Tin Biển Đông Số 166 – Phần I”, dskbd.org 4/12/2024; “Bản Tin Biển Đông Số 166 – Phần II”, dskbd.org 5/12/2024; “Bản Tin Biển Đông Số 167 – Phần I”, dskbd.org 11/12/2024p; “Bản Tin Biển Đông Số 167 – Phần II", dskbd.org 12/12/2024; “Bản Tin Biển Đông Số 168 – Phần I” & “Bản Tin Biển Đông Số 168 – Phần II” dskbd.org 25/12/2024; “Biển Đông: 5 vấn đề cần theo dõi trong năm 2025”, rfa.org 10/1/2025; “Cuốn sách trắng in màu thời gian” (Trần Bắc Hải & Phạm Thanh Vân, dskbd.org 11/2/2025).

[80] Dựa theo các bản dịch của Đinh Gia Khánh và Nguyễn Khắc Mai từ nguyên văn bài Cự Ngao Đới Sơn/Con Rùa Lớn Đội Núi của Nguyễn Bỉnh Khiêm - ”Bích tẩm tiên sơn triệt để thanh, / Cự ngao đới đắc ngọc hồ sinh. / Đáo đầu thạch hữu bổ thiên lực, / Trước cước trào vô quyển địa thanh. / Vạn lý Đông minh quy bả ác, / Ức niên Nam cực điện long bình. / Ngã kim dục triển phù nguy lực, / Vãn khước quan hà cựu đế thành.”

“Từ 500 năm trước, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã dự báo tầm quan trọng của biển đảo dẫn đến sự tồn vong thịnh trị của cả quốc gia, điều ấy cho thấy tầm chiến lược về bảo vệ của ông rất rộng lớn và toàn diện"; “Với bài thơ Cự Ngao Đới Sơn, Nguyễn Bỉnh Khiêm có thể được coi là người đầu tiên trong lịch sử Việt Nam nhận thức ra tầm quan trọng của việc gìn giữ chủ quyền Biển Đông”; “Cả ba lĩnh vực [...] là ba khâu liên hoàn, làm tiền đề, nhân quả lẫn nhau. Bảo vệ chủ quyền để phát triển kinh tế biển. Muốn phát triển kinh tế biển và bảo vệ chủ quyền hữu hiệu lại phải coi trọng xây dựng các ngành khoa học biển và văn hóa biển”; “Câu thơ cuối bài của cụ ‘ta nay cũng muốn đem sức phò nguy’ chính là nói về chúng ta trong những nhiệm vụ làm chủ Biển Đông hôm nay vậy”.

(“Bí ẩn “sấm Trạng Trình” về chủ quyền Biển Đông”, Nguyễn Khắc Mai, tapchisonghuong.com.vn 12/5/2014; “Trạng Trình - nhà tiên tri số một trong lịch sử Việt Nam là ai?”, Dương Tâm, vnexpress.net 12/11/2017).

[81] Theo “Không phải lúc nào chúng ta cũng có thể xây dựng được tương lai cho thế hệ trẻ, nhưng chúng ta luôn có thể xây dựng thế hệ trẻ cho tương lai”, Franklin Roosevelt (“Toàn văn phát biểu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước ở Đại học Columbia”, vietnamnet.vn 24/9/2024).

[82] Theo vế đối “Gặp thời thế, thế thời phải thế" (Ngô Thì Nhậm).

[83] Theo “Quê hương là trái đất đầy đa đoan” (Trường ca Thế Dũng, Tlđd).

[84] Theo “Điểm nghẽn của điểm nghẽn là thể chế” (Tô Lâm).

[85] Theo "Yêu nước, về cơ bản, là cảm thấy “liên quan” đến số phận của đồng bào mình" (“GS Ngô Bảo Châu: Thấu hiểu toán học hay thấu hiểu thế giới trong chính chúng ta”; Phan Thị Hà Dương, trithucvn.co 17/8/2024).

[86] Tục ngữ, Tlđd.

[87] Tục ngữ.

[88] Theo “Liệu cơm gắp mắm” (Tục ngữ).

[89] Theo “Thứ nhất đau mắt, thứ nhì nhức răng.” (Tục ngữ).

[90] “Lãnh thổ quốc gia là một phần của trái đất thuộc chủ quyền hoàn toàn, đầy đủ và tuyệt đối của một quốc gia. Về mặt địa lí và pháp lí lãnh thổ quốc gia gồm có bốn bộ phận cấu thành: vùng đất, vùng nước, vùng trời và lòng đất. Lãnh thổ quốc gia của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được quy định trong Hiến pháp. Hiến pháp năm 2013 quy định gồm có đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời.” (thuvienphapluat.vn).

[91] Theo “Nhân phi nghĩa bất giao / Vật phi nghĩa bất thủ” - Thiệu Khang Tiết (Người không có đạo nghĩa không kết giao / Vật không từ lao động chân chính không nhận, cd-online.net).

[92] Ca dao.

[93] Theo “Trai khôn đem của về nhà / Gái dại vác cả cột nhà theo trai." (Ca dao).

[94] Ca dao.

[95] “Nhẫn nhất thời phong bình lãng tĩnh, thoái nhất bước hải khoát thiên không (Cổ ngữ, trithucvn2.net 20/8/2023).

[96] Theo “Trong văn tự có quỷ thần trú ngụ” - Cổ ngữ; và “Nghe thấy quỷ trong núi khóc, khi con người phát minh ra chữ” - Lỗ Tấn (Đỗ Trọng Khơi, “10 sự kiện nổi bật năm 2024”, trannhuong.top 29/12/2024).

[97] Theo “Cựu thủ tướng Canada Pierre Trudeau từng ví quan hệ giữa Canada và Mỹ giống một con chuột cạnh một con voi đang ngủ. Bất kể con voi thân thiện và điềm tĩnh đến đâu, bên còn lại cũng bị ảnh hưởng bởi mọi cử động và tiếng kêu của nó." (cbc.ca 15/6/2018 & vnexpress.net 10/1/2025).

[98] Theo “Truyện Kiều còn, tiếng ta còn, tiếng ta còn, nước ta còn, còn non còn nước còn dài…” (Phạm Quỳnh, 1892 - 1945).

[99] Theo “Bể Đông có lúc vơi đầy / Mối thù đế quốc có ngày nào quên.” (Ca dao).

[100] Theo “Bỏ trăng gió lại cho đời / Bỏ ngang ngửa sóng giữa lời hẹn hoa / Bỏ người yêu bỏ bóng ma / Bỏ hình hài của tiên nga trên trời / Bây giờ riêng đối diện tôi / Còn hai con mắt khóc người một con” (Thơ Bùi Giáng, bài Mắt Buồn).

[101] Theo "Trong chuyến thăm và làm việc tại Philippines [...] Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định: "Bạn hỏi về biện pháp quân sự? Không" [...] "Việt Nam đã chịu nhiều đau thương mất mát từ các cuộc chiến tranh xâm lược. Vì thế, chúng tôi luôn tha thiết có hòa bình, hữu nghị để xây dựng và phát triển đất nước. Chúng tôi không bao giờ đơn phương sử dụng biện pháp quân sự, không bao giờ khơi mào một cuộc đối đầu quân sự, trừ khi chúng tôi bị bắt buộc phải tự vệ". [...] Việt Nam kiên quyết bảo vệ chủ quyền và lợi ích chính đáng của mình bởi vì chủ quyền lãnh thổ, chủ quyền biển đảo là thiêng liêng. Việt Nam luôn mong muốn có hòa bình, hữu nghị nhưng phải trên cơ sở bảo đảm độc lập, tự chủ, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, vùng biển, và nhất định không chấp nhận đánh đổi điều thiêng liêng này để nhận lấy một thứ hòa bình, hữu nghị viển vông, lệ thuộc nào đó". (Thủ tướng: 'Không đánh đổi chủ quyền lấy hữu nghị viển vông'”, Thanh Bình, vnexpress.net 22/5/2014).

[102] Theo “Một bóng ma đang ám ảnh châu Âu: bóng ma chủ nghĩa cộng sản. Tất cả những thế lực của châu Âu cũ: Giáo hoàng và Nga hoàng, Mét-téc-ních và Ghi-dô, bọn cấp tiến Pháp và bọn cảnh sát Đức, đều đã liên hợp lại thành một liên minh thần thánh để trừ khử bóng ma đó.” (Karl Marx và Friedrich Engels, Tuyên Ngôn Của Đảng Cộng sản).

[103] Theo “Việt Nam không trung lập, Việt Nam độc lập. Độc lập hoàn toàn khác với trung lập. Chúng ta độc lập trên cơ sở đạo lý, luật pháp quốc tế và lợi ích của Việt Nam. Hôm nay, anh làm đúng thì tôi làm bạn, đồng hành. Nhưng ngày mai anh làm sai thì chúng tôi sẽ không tham gia vào câu chuyện đó. Còn nếu anh xâm hại đến tôi thì chúng tôi buộc lòng phải đáp trả.” ("Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh: Việt Nam không chọn phe, Việt Nam độc lập!", Văn Kiên - Luân Dũng, tienphong.vn 30/04/2022).

[104] Theo “Gặp gỡ chẳng dễ dàng, chia tay cũng chẳng dễ dàng. Đối mặt mà chẳng nói nên lời, nước mắt rơi đầy nơi chốn hẹn hò. Hội ngộ thật khó, ly biệt cũng thật khó. Hội tụ hay chia xa đều chẳng thể dự đoán, tâm hồn mãi mãi vương vấn trong giấc mơ.” (Ca từ Quỳnh Dao, Cẩm Lan dịch).

[105] Theo “Mẹ ngồi bên cửa chiều đông / Cánh cò sắc sắc không không cánh cò.” (Thơ Vũ Thị Thanh, bài Có Một Thời Kinh Bắc).

[106] Alexander Pope (1688 - 1744) nhà thơ, dịch giả người Anh; tác giả của nhiều tác phẩm châm biếm gây tranh cãi (như The Rape of the Lock), dịch giả của các trường thi Homeros.

[107] Theo “Đã sống là mắc lỗi” (David Oderberg, Từ Tâm dịch), tiasang.com.vn 8/12/2024.

[108] “Thiên hạ ai mà chẳng biết anh" (Bài thơ Biệt Đổng Đại của Cao Thích).

[109] Theo bài thơ Dư Đồ Tổ Quốc (Bảo Định Giang, thivien.net 19/1/2024).

[110] Theo “Ai yêu nước Việt hơn người Việt / Nhau rún chôn sâu giữa đất lành / Bông trái muôn màu không ngớt chín / Sông đầy nước bạc, núi xanh xanh [...] Mồ mả ông bà nằm giữ đất / Lòng người lòng đất cảm thương nhau / Quê hương là máu là xương thịt / Nước mắt mồ hôi của giống nòi / Tranh đấu từ bao nhiêu thế kỉ / Bảo tồn gấm vóc đến muôn đời / Còn sống ngày nào trên đất nước / Tình nước thúc giục súng với gươm / Lòng dân võ trang bằng tình cảm / Tay dân võ trang bằng súng đạn / Dân đứng lên siết chặt quân hàng / Giặc vào đây giặc sẽ rã tan.” (Thơ Kiên Giang, bài Tình Quê, Tình Nước - thica.net 2/8/2015).

[111] Biển Đông là tên riêng mà Việt Nam dùng để gọi vùng biển có tên quốc tế “South China Sea” (tiếng Anh, có thể hiểu “Biển Hoa Nam” - biển Nam Trung Hoa, tương tự East China Sea" cho Biển Hoa Đông) hay Mer de Chine Méridionale (tiếng Pháp). Trung Quốc thường gọi tắt là Nam Hải; trong giới xuất bản hiện nay hay gọi là Nam Trung Quốc Hải, và cũng thường được dùng trong các bản đồ bằng tiếng Anh do Trung Quốc ấn hành. Philippines thì gọi là biển Luzón, theo tên hòn đảo lớn Luzon của Philippine.

Là một biển rìa lục địa và là một phần của Thái Bình Dương, biển này trải rộng từ Singapore tới eo biển Đài Loan, và bao phủ diện tích khoảng 3.447.000 km² trong đó có Vịnh Bắc Bộ và vịnh Thái Lan. Đây là biển lớn thứ tư thế giới sau biển Philippines, biển San Hô và biển Ả Rập. Vùng biển này và các quần đảo của nó là đối tượng tranh chấp, xung đột căng thẳng về phân chia chủ quyền giữa vài quốc gia trong vùng. Nên đã có quan điểm của một số học giả, sử gia đề xuất đổi tên biển thành "biển Đông Nam Á" ("Southeast Asia Sea") hay biển Đông Nam châu Á (South East Asia Sea) - là một tên gọi trung lập.

(“Biển Đông”, vi.wikipedia.org; “Biển Đông và các tên gọi của nó”, tuyentruyen.thuathienhue.gov.vn 9/12/2013); Dự án Đại Sự Ký Biển Đông, dskbd.org; Tin Biển Đông, tinbiendong.com; Hồ sơ Biển Đông, vovworld.vn/vi-VN/event/ho-so-bien-dong/545.vov).

“Biển Đông thời viễn cổ (trước thế kỉ 10)

Lịch sử biển Đông, căn cứ vào tình trạng có tranh chấp hay không, có thể chia thành hai phần: giai đoạn không tranh chấp và giai đoạn tranh chấp, và năm 1900 có thể được xem như lằn ranh phân cách.

Và giai đoạn không tranh chấp có thể được chia thành hai thời kì, cổ đại và cận đại, với lằn ranh là giữa thế kỉ XIX. Do hai bên yêu sách quan trọng nhất – Trung Quốc và Việt Nam – đều bị các nước phương Tây xâm lược đồng thời, điều này có tác động lớn đến lịch sử của các đảo ở biển Đông. [...] Vào thời cổ đại, lịch sử biển Đông được chia thành hai thời kì rõ rệt, được phân cách đại khái vào giữa thế kỉ thứ 10 (năm 960). Có hai lí do giải thích cho việc phân định theo lằn ranh này: thứ nhất, trước đây, Việt Nam và Trung Quốc là cùng một nước, và trong những năm 960, việc thành lập nhà Tống (961) và nền độc lập của Việt Nam (968) diễn ra gần như đồng thời. Sau đó, Trung Quốc và Việt Nam về cơ bản là hai quốc gia khác nhau; thứ hai, kể từ thời Tống, Trung Quốc đã trở thành một thế lực không thể bỏ qua trong giao thông biển Đông, do đó có mối quan hệ mật thiết với các đảo ở biển Đông. [...] Từ phân tích sau đây, có thể thấy rằng mặc dù Trung Quốc có rất nhiều tài liệu ghi chép nhưng vai trò của những tài liệu này đã bị các chuyên gia Trung Quốc phóng đại quá mức. Sau khi phân tích cẩn thận, không có bằng chứng chắc chắn nào cho thấy Trung Quốc đã phát hiện ra quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa trước thời nhà Tống. [...]

Có thể thấy những người đến biển Đông sớm nhất là tổ tiên của các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam (phía nam), Malaysia, Brunei và Philippines. Những người tiếp theo đến biển Đông là người Bách Việt. Hiện tại, Việt Nam là nước duy nhất ven biển Đông có nhóm dân tộc chính là hậu duệ của tộc Bách Việt. Còn người Hán, nhóm dân tộc chính ở Trung Quốc, đến biển Đông rất muộn, sau khi nhà Tần thống nhất đất nước và chinh phục Lĩnh Nam (214 TCN). Dĩ nhiên, sự phân bố và di cư của các dân tộc cổ đại này không thể trực tiếp tạo nên cơ sở cho chủ quyền, nhưng kiến thức này có thể được sử dụng để xây dựng lịch sử biển Đông và kiểm tra lại một số lập luận về biển Đông. Chẳng hạn, ai là người đầu tiên phát hiện ra biển Đông?

Không còn nghi ngờ gì nữa, chính những người châu Á sơ khai, tổ tiên của người Austronesian hiện đại, là những người đầu tiên phát hiện ra biển Đông. Họ đã sinh sống dọc theo bờ biển Đông hàng vạn năm trước khi người Hán đặt chân đến biển Đông. Những người tiếp theo đến biển Đông là người Bách Việt, tổ tiên của người Việt Nam hiện nay. Vì vậy, biển Đông “xưa nay” không chỉ là nơi người Trung Quốc sinh sống, hoạt động mà còn là nơi sinh sống của tất cả các dân tộc sống trong khu vực quanh biển Đông. Còn người Trung Quốc, chỉ tộc người Hán chủ yếu, chỉ là những kẻ đến sau. [...]

Từ xa xưa biển Đông vốn không thuộc về Trung Quốc

Từ xa xưa, biển Đông đã là nơi nghỉ ngơi và phục hồi sức khỏe của nhiều dân tộc ven biển. Người châu Á sơ khai thuộc ngữ hệ Nam Đảo (Austronesian) là những người đầu tiên đến biển Đông, và tộc Bách Việt thuộc người Châu Á muộn là người đến biển Đông kế đó. So với các nước ven biển Đông hiện nay, tộc Hoa Hạ thuộc số những người châu Á muộn chỉ là những người đến sau. Mãi đến sau khi Tần Thủy Hoàng thôn tính nước Nam Việt, Trung Quốc mới thật sự có đường biên giới chung với biển Đông trong một thời gian ngắn. Cho đến khi nhà Hán đô hộ Nam Việt, Trung Quốc mới thật sự trở thành một nước ven bờ biển Đông.

Trước thời Tống (khoảng năm 960), Trung Quốc khai thác và sử dụng biển Đông rất hạn chế, nói gì đến kiểm soát. Mặc dù thương mại và giao thông trên biển Đông đã phát triển mạnh mẽ từ thời Tây Hán, nhưng với tư cách là nơi sản xuất và thị trường cho giao thương biển Đông, Trung Quốc lại thiếu động lực và kinh nghiệm để trực tiếp tham gia giao thông trên biển Đông trong hơn 1000 năm nên không chủ động trong giao thông trên biển Đông. Phù Nam, Chiêm Thành, Ấn Độ, Ba Tư và Ả Rập đã liên tục trở thành kẻ giữ vai trò chính yếu trong giao thông biển Đông. Người Trung Quốc chỉ đóng góp một phần vào giao thông vận tải gần bờ dọc theo bờ biển Giao Chỉ và Quảng Đông, Quảng Tây của Trung Quốc.

Trung Quốc sử dụng rất ít biển Đông và biển Đông không phải là nơi có ý nghĩa chiến lược đối với Trung Quốc. Trước thời Tùy, Trung Quốc không có cố gắng nào để kiểm soát biển Đông. [...]

Mặc dù các nhà sử học Trung Quốc tin rằng những ghi chép trong một số sách Trung Quốc là về Tây Sa (Hoàng Sa) hoặc Nam Sa (Trường Sa). Nhưng trên thực tế, trước nhà Tống, không có ghi chép đáng tin cậy nào về các đảo ở biển Đông cho thấy rằng Trung Quốc đã biết về các đảo ở biển Đông vào lúc đó, cũng không có bằng chứng nào cho thấy rằng người Trung Quốc đã tiến hành các hoạt động sinh sống ở các đảo ở biển Đông, và cũng không có bằng chứng nào cho thấy rằng Trung Quốc đã cai quản các đảo này. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên, vì kiến thức cổ xưa về biển bắt nguồn từ sự phát triển của các tuyến đường vận chuyển. Trướng Hải mà Trung Quốc biết đến vào thời nhà Đường chỉ là phạm vi xung quanh các tuyến đường biển do nước ngoài khai phát. Trước thời Tùy, ở biển Đông chỉ có các tuyến đường ven biển đi qua vịnh Bắc Bộ, đương nhiên không liên quan gì đến việc phát hiện ra các đảo ở biển Đông. Mãi cho đến thời cuối Tùy và đầu Đường, việc khám phá quần đảo Hoàng Sa mới trở nên khả thi nhờ vào tuyến đường trực tiếp mới được mở từ Champa đến Quảng Châu (sau này được gọi là tuyến Nội câu). Người Ả Rập chiếm vị trí độc tôn trong giao thông ở biển Đông vào thời Đường nên có khả năng họ là những người đầu tiên phát hiện ra quần đảo Hoàng Sa. [...] Còn quần đảo Trường Sa, vì cách xa các tuyến đường giao thông nên lại càng ít được biết đến.

Điều đáng nói là Việt Nam từng là một phần của Trung Quốc hàng ngàn năm sau khi bị nhà Hán thôn tính. Lịch sử Trung Quốc thời kì này là lịch sử chung của Trung Quốc cận đại và Việt Nam cận đại. Vào thời đó, các hoạt động của “Trung Quốc” ở biển Đông, bao gồm các hoạt động sản xuất (gần bờ) và vận tải biển (khoảng cách ngắn) ở biển Đông, phần lớn được gán là do người Việt, còn được gọi là Cao Lương Sinh Khẩu thực hiện. Do đó, ngay cả khi Trung Quốc có “các quyền lịch sử” đối với biển Đông trong giai đoạn này, thì cũng khó có thể độc chiếm các quyền đó theo luật pháp quốc tế.

Trong tuyên truyền của Trung Quốc, “Yêu sách chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền quản hạt của Trung Quốc ở biển Đông có lịch sử hơn 2000 năm, với việc phát hiện và từng bước cải thiện việc quản lí biển Đông, đặc biệt là các đảo đá ở Nam Sa cùng các vùng biển liên quan“. Câu tuyên truyền này gây nhầm lẫn và tạo ra ấn tượng sai lầm rằng Trung Quốc đã có chủ quyền đối với các đảo ở biển Đông “từ xưa tới nay”. Trên thực tế, người Trung Quốc không phải là người đầu tiên phát hiện ra biển Đông, họ cũng không phát hiện ra các đảo ở biển Đông hàng ngàn năm vào thời Hán và Đường, họ cũng không thực hiện bất kì quyền kiểm soát hay quản lí nào đối với biển Đông. Có đầy đủ bằng chứng lịch sử cho thấy rằng trước thời Tống, biển Đông là vùng biển công cộng không thuộc về bất kì nước nào. Biển Đông từ xa xưa đã không thuộc về Trung Quốc”.

(“Biển không tranh chấp: Lịch sử bị bóp méo của Biển Đông trước thế kỷ 20 (kỳ 3)"; Lê Oa Đằng, Việt dịch của Phan Văn Song, vandoanviet.blogspot.com 18/10/2024).

[112] Theo “Một đầu đường chẳng có ai trông ngóng / Một buổi chiều không biết cất vào đâu.” (Thơ Thi Hoàng, bài Thành Phố Nơi Tôi Sinh Trưởng).

[113] Thơ Đặng Huy Giang, Tlđd.

[114] “Tại Hội nghị Ban chấp hành Trung ương [...] lần thứ nhất tại Hồng Kông [...] tháng 10 năm 1930, tên của đảng được đổi [từ ‘Đảng Cộng sản Việt Nam’] thành ‘Đảng Cộng sản Đông Dương’ theo yêu cầu của Quốc tế thứ ba (Quốc tế Cộng sản) [...] tháng 11 năm 1945 Đảng Cộng sản Đông Dương tuyên bố tự giải tán chuyển vào hoạt động bí mật, chỉ để một bộ phận hoạt động công khai dưới danh nghĩa Hội nghiên cứu Chủ nghĩa Marx ở Đông Dương, mọi hoạt động công khai của đảng từ đây đều thông qua Mặt trận Việt Minh [...] Đảng được "lập lại", công khai (tại Việt Nam) với tên gọi Đảng Lao động Việt Nam vào tháng 2 năm 1951, tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II ở Tuyên Quang. [...] Đại hội này cũng tách bộ phận của Lào và Campuchia (vốn cùng thuộc Đảng Cộng sản Đông Dương) thành các đảng riêng.” (“Đảng Cộng sản Việt Nam”, vi.wikipedia.org 19/1/2024).

[115] Bán đảo Đông Dương (tiếng Anh: Indochinese Peninsula, Indochina) hoặc gọi bán đảo Ấn-Trung, là một bán đảo nằm ở Đông Nam Á, lớn thứ ba thế giới (sau bán đảo Ả Rập và bán đảo Ấn Độ). Chữ “Indochina” theo nghĩa rộng chỉ khu vực Đông Nam Á lục địa, phía nam Trung Quốc và phần phía đông của tiểu lục địa Ấn Độ. Phía đông giáp biển Đông của Thái Bình Dương, bán đảo Đông Dương bao gồm các quốc gia ngày nay là Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia, Việt Nam và Mã Lai.

“Indochine” trong tiếng Pháp có nghĩa là "Trung-Ấn", “Bán đảo Đông Dương”. Tại Pháp, thuật ngữ Indochina thường được dùng để chỉ Đông Dương thuộc Pháp - một thuộc địa cũ. Tại Việt Nam, thuật ngữ "Bán đảo Đông Dương" cũng thường chỉ đề cập tới phần Đông Dương thuộc Pháp trước đây, và nay là ba nước Lào, Campuchia và Việt Nam. (vi.wikipedia.org 19/12024).

[116] “95 phần trăm mậu dịch quốc tế thông qua đường thuỷ. Trong năm 2010, mười vạn tàu hàng, trọng tải tổng cộng 1,3 tỷ DWT1, đã chở gần tám tỷ tấn hàng. Một nửa lượng hàng đó quá giang Biển Đông và đa số tàu qua Biển Đông đi gần bờ biển nước ta. Mặc dù không có thống kê chính xác riêng cho Việt Nam, chúng ta cũng có thể nghĩ rằng lượng hàng xuất và nhập khẩu của nước ta qua đường thuỷ là rất lớn. Do đó, cảng biển và cảng sông là những hạ tầng quan trọng ở nước ta. [...]

Kết luận

Hiện nay [2013], Trung Quốc đang cố gắng khai triển các dự án đường sắt nối liền miền Nam nước họ với Rangoon và Vientiane (nghĩa là với Bangkok và Singapore). Nếu chúng ta không hoàn thành một đường sắt mắc nối một cảng của Myanmar với ít nhất một cảng của nước ta trước khi họ hoàn thành những dự án đó của họ thì những tình huống tích cực cho chúng ta kể ở một phần trên sẽ không còn nữa. Khi đó tất cả những cảng cũng như toàn thể hệ thống hậu cần ở nước ta sẽ suy thoái vì sẽ chỉ có công dụng nội địa thôi. Rất có thể đây là ý đồ của Trung Quốc nhằm bóp nghẹt chúng ta trên đất liền cũng như ở ngoài Biển Đông. [...] Địa thế nước ta là như vậy. Nếu không có lợi thế về hải cảng lớn thì nước ta có những lợi thế khác. 3.400 cây số bờ biển cho phép xây cả trăm cảng cỡ trung bình, cả nghìn cảng cỡ nhỏ. Đó là chưa nói đến một số đảo nhỏ ở ngoài khơi thuộc chủ quyền của ta. Thời bình chúng làm hạ tầng cho ngành giao thông vận tải nội địa. Thời chiến Hải quân Nhân dân có thể dùng làm căn cứ quân sự. Không có nước nào có thể phong toả được ngần ấy cảng. Không có hải quân địch nào mà có thể đổ bộ và giữ vững được một dải đất dài như vậy. Ngược lại chúng tôi thất vọng nhận thấy chính phủ không có tầm nhìn đủ xa để xây dựng một hệ thống hậu cần hữu hiệu [...]

(“Việt-Nam: Căn cứ hậu cần của Đông Nam Á?” & "Việt Nam: Căn cứ hậu cần của Đông Nam Á - Phần III - Cảng biển và cảng sông"; Đặng Đình Cung, diendan.org 22/5/2009 & 28/4/2013).

[117] Nghĩa của từ “Biển Đông” trong tiếng Anh và tiếng Pháp.

[118] Thơ Đặng Huy Giang, Tlđd.

[119] Theo “Bạn đã nghe về trận hải chiến xa xưa? / Bạn đã biết ai đã thắng dưới ánh trăng sao đêm ấy?” (W. Whitman, Tlđd).

Đỗ Quyên

Tác giả gởi

Cùng Tác Giả:

- Quần Đảo Tráo Tên - Chương 3: Kim Chỉ Nam Đỗ Quyên Thơ

- Quần Đảo Tráo Tên - Chương 1 & Chương 2 Đỗ Quyên Thơ

- Quần Đảo Tráo Tên - Tự Bạch & Chương Mở Đỗ Quyên Thơ

- Tình xuân biển đảo: Tự sự về trường ca Quần-đảo-tráo-tên Đỗ Quyên Thuyết trình

- Viết vào Bùi Giáng mong manh... Đỗ Quyên Nhận định

- Bài, tin về buổi ra mắt sách Trung-Việt Việt-Trung 16/7/2016 -Toronto, Canada Đỗ Quyên Giới thiệu