30-11-2016 | VĂN HỌC

Tòa soạn Quán Văn

  TRƯƠNG VĂN DÂN

       Viết nhân ngày kỷ niệm Quán Văn tròn 5 tuổi.

Khi tập san văn học Quán Văn vừa ra mắt đâu đến số 10 thì vợ chồng nhà văn Ban Mai – Nghĩa có dịp vào Sài Gòn và gọi điện nhờ tôi hướng dẫn lên thăm tòa soạn và chủ bút Nguyên Minh. Tôi vui vẻ nhận lời.

Sau chầu cà phê cả ba lấy xe máy chạy và dừng lại trước căn nhà nhỏ có ba tầng ở Gò vấp. Trước, tầng cao nhất, có cửa sổ nhìn ra sân bay Tân Sơn Nhất là phòng ngủ của vợ chồng Nguyên Minh và cũng là văn phòng được dùng làm nơi tiếp đón bạn bè. Nhưng vài tuần trước đó, giữa năm 2012, Phượng, con gái Nguyên Minh theo chồng, dời nhà ra Bình Dương thì anh lấy căn phòng của con gái ở tầng một làm toà soạn.

Tòa soạn này chỉ rộng chừng hơn 10 m2 nên về sau được bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc gọi là cái chuồng cu. Tuy không lớn, nhưng có hôm sức chứa của nó lên đến 25 người, chưa kể bàn ghế máy móc và các kệ sách.

Kích thước linh động này là nhờ tài thiết kế của họa sĩ (kiêm thợ mộc) Nguyễn Sông Ba, anh đã vẽ và mua ván đóng những chiếc băng dài, vừa làm hòm đựng vật dụng vừa làm ghế ngồi, nên dù có đông người thì vẫn …khéo co thì ấm.

    Nhà văn Nguyên Minh

Trên bàn làm việc, tôi nhìn thấy một bức hình soi lớn mà Nguyễn Sông Ba đã ghép Nguyên Minh ngồi trầm tư bên cửa sổ, trên đầu có một chiếc máy bay đang cất cánh.

Vì nằm ở tầng thấp nên lúc bước vào tòa soạn tôi nhìn thấy sân bay thật mênh mông. Một thảm cỏ xanh trải dài ra tận phía chân trời.

Bữa đó, trên không còn có một đàn chim én hơn 100 con uốn éo bay luợn. Vũ khúc nhịp nhàng theo hình số 8…

Ngồi ở đây có thể nhìn người và vật bay đi khắp bốn phương. Đông Tây Nam Bắc.

Khi nghe tôi trầm trồ, chị Lan, vợ anh Nguyên Minh vừa pha trà vừa nói “ban đêm nhìn thấy trăng sáng rực.”

Một buổi sáng ngày mưa nhìn những đám sương mù trắng đục Nguyên Minh còn có cái nhìn thật lãng mạn về cái “chuồng cu” nhỏ bé này: “... mọi vật đều ẩn mình trong màu trắng như màu đám mây bay trên bầu trời chưa kịp sáng. Mây bay trên trời. Sương phủ dưới đất.Tôi như đang đứng giữa, ngay ranh giới giữa trời và đất. Lãng đãng trong cõi mênh mông đó.” (truyện ngắn “Loanh quanh lòng phố cũ”)

Buổi đầu tiên đến xông đất tòa soạn mới không có Elena, chỉ có tôi và vợ chồng Ban Mai-Nghĩa. Ngoài Nguyên Minh còn có chị Lan và cháu nội Đăng Khoa, lúc ấy chỉ mới hơn 3 tuổi…

Chị Lan là người lặng lẽ. Ít nói. Nhưng trên môi lúc nào cũng có nụ cười, rất dễ thân thiện. Tuy chị không “làm” văn chương, nhưng chắc chắn là người có vai trò đặc biệt. Vì chị luôn đứng sau lưng anh. Bên cạnh anh. Để anh toàn tâm toàn trí vào niềm đam mê của đời mình.

Sở dĩ tôi nhắc đến cháu Đăng Khoa vì muốn tri ân một ân nhân “nhí” của Quán Văn: Một hôm Nguyên Minh đùa “ông nội muốn in báo mà không có tiền”. Nó mở mắt nhìn ông rồi chạy đi lấy con heo đất đưa cho: Nội đập ra lấy tiền làm báo nhé.

Chỉ nghe kể lại nhưng tôi biết là Nguyên Minh đã bật khóc vì cảm động. Con người giàu cảm xúc như anh ít khi cưỡng lại được những giọt nước mắt.

*

Kể từ lúc tham gia Quán Văn, những lần đến tòa soạn tôi đều có cơ hội gặp gỡ vài thành viên cũ của nhóm Ý Thức. Một số người đã bỏ viết. Những cộng tác sau này với Quán Văn phần lớn đều là những người “mới”. Có điều cả Ý Thức và Quán Văn cùng có một chủ biên là Nguyên Minh nên dễ bị hiểu (lầm) Quán Văn là Ý Thức … nối dài. Thực ra, thời đại và hoàn cảnh đã khác xa nhiều, ngay cả những người của một thời giờ cũng suy nghĩ khác thì làm sao... “nối” được. Bây giờ Quán Văn chỉ thuần túy làm văn chương với ước muốn mang cái đẹp và tính nhân văn đến với mọi người.

Tôi gặp và quen Nguyên Minh chỉ mấy năm gần đây. Nhưng hình như định mệnh đã sắp xếp để chúng tôi “biết” nhau từ nhiều năm trước để sau này cùng chung tay thực hiện Quán Văn chăng? Một hôm lên tòa soạn, vừa thấy tôi Nguyên Minh liền bảo: “Em vào đây! Vào đây! Ngồi xuống đi... anh chỉ cho xem cái này”. Tôi chưa hiểu chuyện gì thì anh đã với lấy tập san Ý Thức đóng thành tập, gáy sờn, giấy đã úa vàng… rồi lật ra một trang đã đánh dấu. Tôi nhìn theo tay anh, đọc, và vô cùng sửng sốt. Trời ơi! đấy là thư trả lời của Ý Thức sau lời nhận định tích cực về nội dung và yêu cầu mua báo dài hạn của tôi, mấy tháng trước khi lên đường du học.

Đó là số Ý Thức, tháng 3, 1971. Thời gian đã 45 năm năm trời, tôi hoàn tòan không nhớ gì hết về việc này… và Nguyên Minh cũng chỉ tìm thấy thật tình cờ, một hôm lần dở những trang báo cũ.

Trước khi đến toàn soạn, Nghĩa và Ban Mai có hỏi về việc thành hình Quán Văn và tôi đã nói là do một việc hết sức tình cờ: Chừng tháng hai 2011… điêu khắc gia Phạm Văn Hạng cho biết là có một đặc san ở Đà Lạt sắp làm một số đặc biệt và nhờ tôi gửi một bài viết về thư viện âm nhạc Trịnh Công Sơn ở Ý. Tôi liền gửi bài viết “Thư viện của Người hát rong trên cõi tạm” cho anh Hạng để nhờ chuyển vì không hề biết tờ đặc san đó. Sau đó thì quên đi. Nhưng khoảng mấy tháng sau thì anh Hạng hẹn gặp và tặng tôi tờ Khát Vọng có in bài viết. Điều làm tôi ngạc nhiên vì đây là một đặc san tư nhân, có ghi là liên kết với một nhà xuất bản.Tôi không biết liên kết nghĩa là gì, vội cầm lên hỏi anh Nguyên Minh. “Mình có thể làm một đặc san tương tự thế này không anh?”. Nguyên Minh trầm ngâm, mân mê tờ báo. Tôi bồi thêm: “Nếu hợp pháp thì mình làm như họ, mỗi năm 4 số, được không?” Nguyên Minh chưa kịp trả lời tôi thì tôi nói tiếp “chẳng lẽ mấy tay ờ Đà Lạt lại “đẹp trai” hơn anh em mình?“ Nguyên Minh bật cười nhưng đôi mắt xanh của anh sáng rỡ. “Anh chưa biết! Nhưng em để tờ báo lại đây đi. Anh sẽ hỏi Sâm Thương xem sao rồi tiến hành!”

Sau khi liên hệ với nhà văn Sâm Thương và hiểu rõ các thủ tục pháp lý … Nguyên Minh liền gọi các bạn văn như Nguyễn Hòa vcv, Hiếu Tân, Từ Sâm, Đỗ Hồng Ngọc, Lê Ký Thương, Trần Hồ Thúy Hằng… để bàn chuyện bài vở và tháng 10-2011 tờ Quán Văn số 001 ra đời.

Buổi ra mắt hôm đó có rất đông văn nghệ sĩ trong và ngoài nước tham dự. Có cả sự hiện hiện của các giảng viên đại học như Huỳnh Như Phương, Nhật Chiêu, Hoàng Kim Oanh. Lúc đầu Hoàng Kim Oanh rất e dè, nhưng sau vài số thì trở thành một thành viên tích cực của Quán Văn, đóng góp nhiều ý kiến và liên kết với các trường đại học. Đúng là :

Gặp nhau đâu phải tình cờ.

Từ vô lượng kiếp đã chờ đợi nhau...

(Trần Thoại Nguyên).

Tôi và Nguyên Minh đã chờ và chờ nhau suốt 40 năm… Các bạn cũ và mới đều là duyên tao ngộ.

Tôi còn kể cho Ban Mai nghe là sau Quán Văn số 3 thì Nguyên Minh đuối sức. Bài vở, công việc, in ấn… “Chắc báo ra hàng tháng không nổi đâu em”. “Tụi em sao cũng được, nhưng anh phải giữ gìn sức khỏe. Hai tháng /số. Ba tháng /số tùy sức anh thôi”. “Chắc làm 3 tháng /số”

Thống nhứt vậy nhưng ngày hôm sau Nguyên Minh gọi điện kêu tôi lên nhà. “Không được rồi em ơi! Đêm qua anh trằn trọc suốt. Mỗi năm 4 số, nếu anh sống thêm 10 năm nữa thì chỉ làm được 30 số… rồi “tiêu” sao? Không. Phải ráng mỗi tháng một số!”

Tưởng anh sẽ đuối… không ngờ là về sau, càng làm Quán Văn anh càng trẻ lại! Bây giờ có thể nói là sức khỏe của anh có phần tốt hơn nhiều năm trước!

Nhờ nhiều năm làm chủ biên tạp chí Ý Thức (trước 1975) và tính tình hòa nhã nên Nguyên Minh quen biết nhiều văn nghệ sĩ và tạo được niềm tin cho độc giả cũng như anh em trong giới cầm bút. Tuy nhiều năm vắng bóng trên văn đàn, nhưng khi quyết định thực hiện Quán Văn, chẳng mấy chốc anh đã đã quy tụ được nhiều cây bút tên tuổi trong và ngoài nước cộng tác.

Có hai vấn đề khó khăn để làm một tờ báo văn chương: Bài vở lấy đâu? Thì đã được giải quyết. Rồi tờ báo sẽ sống ra sao? Nguyên Minh muốn giữ tính độc lập nên cương quyết không nhận tài trợ của bất kỳ ai. Đó là một dấu hỏi lớn, dĩ nhiên là anh em chung tay góp sức rồi để thời gian sẽ trả lời.

Quán Văn là tờ báo mà từ 5 năm qua, chẳng những không trả nhuận bút cho tác giả mà tác giả còn phải mua báo vì không có báo tặng.

Với cách làm đó, nhiều người bi quan cho rằng tờ báo sẽ ra được vài số rồi ... “ngủm”. Kẻ lạc quan nhất cũng cho tối đa đến số 10 rồi đình bản. Nhưng thực tế đã chứng minh là nhờ nội dung mang ý tưởng nhân văn, nên tờ Quán Văn (đến nay đã có số 40) cứ tự nhiên phát triển, và càng ngày càng có đông người viết và bạn đọc. Dĩ nhiên bây giờ không còn không khí xưa mà tôi từng biết một thời: mỗi lần ra báo là bạn đọc háo hức đón đợi trước tòa soạn cả tuần. Cánh sinh viên, học sinh ngưỡng mộ các cây bút chủ lực đứng chờ hàng giờ trước cửa toà soạn để mong gặp mặt. Người ở xa thì nôn nao chờ báo gửi về, đọc, gửi thư, viết cảm nhận.

Nguyên Minh là người cởi mở. Trong Quán Văn, ngay từ số đầu tiên anh đã mở rộng vòng tay đón nhận những cây bút mới. Trẻ. Theo anh, văn chương không tuổi tác nên làm gì có ai già, ai trẻ, chỉ có những trang viết biết yêu thương và kêu gọi yêu thương nhau trong cuộc đời này. “Ngày sau sỏi đá cũng cần có nhau” huống chi những con người biết suy tư. Chủ trương Quán Văn là yêu mãi cuộc đời này.

Nếu có thể xem những tờ báo là… những mối tình thì Ý Thức mối tình đầu, thường dang dở, chỉ ra có 24 số rồi phải đình bản, còn Quán Văn là mối tình thứ hai, từng trải và kinh nghiệm, tình đậm đà và sâu sắc nên đến nay đã in đến số 40.

Một độc giả có lẽ vì quá yêu thích Quán Văn nên đã cường điệu cho rằng tập san này tuy in số lượng không nhiều nhưng sẽ ghi dấu ấn vào văn học Việt Nam như Tự Lực Văn Đoàn!

Sau khi vượt qua cải ngưỡng số 10 thì Quán Văn được nhiều người biết đến. Người cộng tác càng lúc càng đông, bài vở bắt đầu gửi về liên tục. Bắt đầu xuất hiện những cây bút thành danh trong và ngoài nước. Phải làm nhỏ co chữ mới đủ chổ để đăng. Nhưng, một số độc giả có tuổi cho là khó đọc nên thử nghiệm bất thành. Quán Văn từ 180 trang, có khi tăng đến 280 trang, vẫn không tăng giá bán. Số sau “sang” hơn số trước. Thế nhưng số người mua vẫn không tăng. Ngay cả những người sinh hoạt trong giới văn chương chữ nghĩa, như nhà giáo dạy văn, các giáo sư đại học, lý luận phê bình. Phần lớn xem văn chỉ là “nghề” chứ không phải “nghiệp”. Để kiếm sống chứ không vì đam mê. Thêm vào đó, văn hóa sách chùa, biếu không để quảng cáo tuyên truyền, khỏi mất tiền mua… ảnh hưởng vào tâm thức người đọc thời nay khá nặng.

Không thể trách vì sao văn hóa đọc xuống cấp. Các thầy dạy văn không có đam mê làm sao truyền được lửa yêu văn?

Thực ra ủng hộ Quán Văn, mỗi bạn đọc hằng tháng chỉ bỏ ra một số tiền bằng ly cà phê, đến gặp bạn bè, giao lưu với tác giả và mua những nụ cười … thì cũng không phải là điều không thể.

Thế nhưng người ta có thể dễ dàng chi vài trăm cho một buổi ăn sáng, nhiều triệu cho một cuộc nhậu, nhưng bỏ tiền mua sách thì.. nhất định không. Dù khi nhận sách tặng thì phần lớn đều ghi nhận Quán Văn là một tờ báo văn chương có chất lượng. Một nổ lực của những người tâm huyết với văn chương…

Tuy ít người mua, nhưng Quán Văn vẫn sống đến nay. 5 năm! 40 số báo! Một tờ báo không có khả năng tài chính để trả tiền nhuận bút hay tặng báo cho tác giả. Thậm chí tác giả phải mua cho mình, và nhiều khi phải mua thêm vài cuốn để tặng bạn bè… Có lẽ lý do nó tồn tại vì chủ biên là Nguyên Minh một ông già chịu chơi, 75 tuổi vẫn theo nghiệp số một đời gắn với sách báo/chữ nghĩa. Vì người viết lẫn bạn đọc Quán Văn là những người yêu văn chương, không háo danh hay vụ lợi. Tất cả đều cùng chung tay góp sức để nó tồn tại. Mà thực ra mỗi tháng mua một số báo 60.000 đồng.., chỉ bằng 1,2 ly cà phê… thì có gì là… bất khả? Có người còn mua mỗi số Quán Văn vài tập để tặng bạn. Tặng một quyển sách thì khác gì mời bạn cà phê? Nhưng là thứ cà phê tinh thần làm cho tâm hồn tỉnh táo thì chẳng phải là quà tặng cao cấp hay sao?

Tuy Quán Văn in không nhiều, thu nhập èo uột nhưng cũng không bao giờ đăng quảng cáo hay những bài viết giật gân hay thời thượng để “câu khách”. Lượng độc giả tăng hay giảm, là tùy ở nhận định của họ đối với tờ báo. Thật khó cho người chủ biên nào có thể giữ được lòng mình một cách khách quan như Nguyên Minh và nhờ tính cách ôn hòa của anh mà Quán Văn tránh được tình trạng chọn những bài viết vì quyền lợi phe nhóm.

Ngay từ đầu Nguyên Minh đã gặp các cộng tác viên và thống nhứt về tiêu chí Quán Văn: Tập san phải đáp ứng được các tiêu chí Chân – Thiện – Mỹ. Nó là sách văn học chứ không phải báo chí nên không có tính nhất thời. Các bài viết phải là những “món ăn tinh thần” để cuộc sống có thêm nhân ái, cao thượng và hào hiệp.

Chỉ có những người tha thiết lắm mới là những độc giả dài hạn và xem Quán Văn là người bạn tinh thần không thể thiếu.

Không nhiều. Nhưng chất lượng. Và những người cầm bút của Quán Văn được an ủi biết bao khi có những độc giả gắn bó với mình, chia sẻ buồn vui và trân trọng những gì mà hằng đêm họ miệt mài cày trên trang giấy:

Trong buổi ra mắt Quán Văn 25, số đặc biệt về nhà văn Lữ Quỳnh, một độc giả thân thiết của Quán Văn, Ngô thị Mỹ Lệ, đã nhận xét về tinh thần của tờ báo và sự liên kết các thế hệ, đã có một phát biểu rất độc đáo:

“Sau 1975 tôi thất lạc những tác giả yêu thích từ ngày thơ ấu, giờ đọc lại, được mỗi tháng cầm mỗi số Quán Văn trên tay thì biết mình là người may mắn: được-tắm-không-chỉ-hai-lần mà-nhiều-lần-trên-một-dòng-sông…. Nếu nhà thơ Vũ Đình Liên hỏi một câu đầy trăn trở mà không có câu trả lời “những người muôn năm cũ...” thì tôi sẽ trả lời cho chính tôi: Thì đây, họ đang ở đây, ngồi quây quần bên tập san vhnt Quán Văn do nhà văn Nguyên Minh chủ biên…”

Cảm ơn Nguyên Minh đã kết nối tình yêu thương qua các thế hệ.

Hơn 40 năm qua, chúng tôi những người yêu văn chương bị thất lạc và mải miết kiếm tìm nhau, bất chấp những ly loạn hay khó khăn trong cuộc mưu sinh. Cuộc tìm kiếm nhọc nhằn để nắm lấy tay nhau, để nói rằng chúng tôi yêu đời, yêu người, yêu đất nước đã liền một dải... để chia sẻ buồn vui, nỗi niềm, trăn trở.

Và một người đàn ông ở tuổi 70 đã can đảm đứng lên, dựng cho chúng tôi một mái nhà chung.

*

Cứ đến cuối tuần, thì tòa soạn chuồng cu lại trở thành điểm hẹn của giới văn nghệ sĩ. Chúng tôi đến với nhau để bàn chuyện văn chương. Không giống như những tụ họp thông thường, ở đây không bao giờ có chuyện thời sự, tranh cãi mà chỉ nói chuyện văn chương và về các chủ đề sắp tới của Quán Văn.

Không khí của một toà soạn báo trong những ngày chuẩn bị bài vở hay in thử rất tấp nập. Có khi các máy in cùng hoạt động, tiếng máy rầm rập, đến nỗi sàn “chuồng cu” mong manh có lúc cũng rung theo. Ấy vậy mà nhiều lần tôi thấy Nguyên Minh mặc áo lót trong cái nóng hầm hập ngồi viết, sửa, biên tập, in thử… quên ngày, quên đêm. Thoạt đầu thấy anh mê mải như vắt kiệt sức mình cho bạn bè và văn chương, thương, nhưng khi quan sát kỹ nét mặt, nụ cười, mới nhận ra là anh đang rất thoả nguyện.

Phải chứng kiến những khi anh háo hức giở từng trang báo vừa in xong, còn nguyên mùi mực, mới cảm nhận hết niềm hạnh phúc của anh.

Đó là một minh chứng của quan niệm Cho-là-Nhận.

Nguyên Minh là một người điều hành toàn tâm toàn ý cho tờ báo. Anh luôn luôn bận rộn nên dù thích viết nhưng không viết được nhiều. Một sự hy sinh quá lớn cho bè bạn!

Những lần đến tòa soạn tôi thường thấy Nguyên Minh ngồi một mình cô độc trong căn phòng bề bộn đủ thứ giấy tờ, tranh bìa sách báo. Thỉnh thoảng lắm mới thấy sự hiện diện của một người đặc biệt. Không liên quan trực tiếp gì đến văn chương nhưng người ấy thực quan trọng. Đó là chị Lan, vợ anh. Chị rất kiệm lời và luôn nhỏ nhẹ, khoan thai, chị như một hình bóng lặng thầm, nhưng rất đỗi dịu mát giữa căn nhà và cũng là toà soạn ồn ã ấy.

Vì chị Lan lặng lẽ nên không mấy người để ý. Nhưng theo tôi, chị mới là Tổng biên tập của tất cả những tờ báo, Ý Thức lẫn Quán Văn. Vì nếu không có chị, chưa chắc các tờ báo văn học đã có thể ra đời. Nếu Nguyên Minh có thể thực hiện những ước mơ của mình từ thời tóc hãy còn xanh cho đến tận bây giờ là nhờ có chị Lan bên cạnh. Và theo tôi, chỉ có thể là chị với tình cách diệu hiền ấy chứ không thể là một ai khác.

Ngoài việc viết lách, Nguyên Minh còn là một chuyên gia về máy in. Niềm đam mê in sách từ lúc trẻ đã biến anh thành một tài năng in ấn làm các kỹ sư về máy cũng bất ngờ. Anh học hỏi và nghiên cứu các tính năng in, pha màu, các loại giấy phù hợp… có khi chỉnh sửa các khiếm khuyết mà nhà chế tạo máy chưa nghĩ tới vì thiếu kinh nghiệm “ăn nằm” với thực tế. Anh thay đổi máy liên tục dù điều kiện kinh tế gia đình không phải hàng sung túc.

Nhớ một lần... tôi vừa đến tòa soạn thì anh nói nhỏ. “Em làm bộ như không biết gì nhé. Lát sẽ có người giao máy in mới. Hiệu quả cao, màu rất đẹp.” Tôi chưa hiểu lý do thì đã có người đùng đùng đem máy tới. Trước cái nhìn dọ hỏi của chị Lan, anh giải thích đó là máy cũ, tân trang, giá rẻ. Chị Lan không nói gì, nhưng vài ngày sau khi tôi lên thì nghe chị phân trần. “ Ông nói sao chứ máy in vậy mà giá chỉ 10 triệu? Nếu máy có cũ mà chạy vậy thì giá ít nhất phải 18-20 triệu.” Nguyên Minh cười xòa, “thì nói vậy để em khói tiếc tiền…” Nói thế thôi, chứ chị cười hiền lành, không phiền hà gì. Chứng kiến mấy lần như vậy nên tôi biết Nguyên Minh còn là một… tay nói dối vợ thuộc hàng… chuyên nghiệp. Dối mà không ... hại ai. Chỉ làm lợi..cho văn chương.

      Vợ Chồng Nguyên Minh

Chị Lan là người đàn bà nhân hậu và hiền hòa. Là người ích phu vượng tử. Chăm sóc chồng con hết mực. Sự chăm sóc giản đơn mà tinh tế ấy đã thổi vào cái tổ ấm của Nguyên Minh một không khí gia đình thực sự. Chị là một chỗ dựa vững chắc nhất cho cuộc đời Nguyên Minh. Suốt đời chị gắn bó toàn vẹn với chồng con. Cưu mang các con dâu rể. Các cháu đều ở chung.

Nếu trong đời sống có những lúc thăng trầm thì những người viết văn, nói chung là nghệ sĩ, tâm hồn nhạy cảm, đều là những đứa trẻ, bơ vơ, lạc lõng và yếu đuối. Đứa trẻ nào cũng luôn muốn được an ủi, vỗ về, kể cả khi chẳng có lý do gì nghiêm trọng…thì bờ vai của một người mà mình yêu thương, tôn trọng kề cận trong suốt quãng đời là vô cùng quan trọng. Bờ vai của chị Lan chính là bờ vai êm ái nhất mà Nguyên Minh cảm thấy bình an để thỏa chí thực hiện mơ ước của mình.

Vì người vợ tuyệt vời kia phải kiên nhẫn và bao dung như thế nào mới có thể chấp nhận để chồng mình chơi cái trò cầm bút vô bổ, tiền nhuận bút không có mà in báo văn chương lỗ lã từ năm này sang năm khác. Phải nói đó là một sự hy sinh. Một sự cảm thông và chia sẻ trọn vẹn cho sự nghiệp của chồng.

Khi viết về nhà văn Kiệt Tấn tôi cũng đã nói:

“Khi thiếu một bờ vai sẵn sàng cưu mang những gánh nặng áo cơm, tôi tin không có nhà văn Việt Nam nào có thể tiếp tục cầm bút để viết hết tác phẩm này đến tác phẩm khác được.”

Và vì nhận định đó cho nên tôi thường gọi tất cả những bà vợ “quanh năm buôn bán ở mom sông” của những nhà văn nhà thơ đều là đồng-tác-giả, dù họ chưa một lần cầm bút.

Nhưng thiếu họ thì tác phẩm không thể ra đời.”

“Sau lưng một người đàn ông thành công bao giờ cũng có một người phụ nữ đảm đang”. Câu ấy càng đúng trong trường hợp Nguyên Minh. Và dù người điều hành là anh nhưng vai trò của người phụ nữ Tổng Biên Tập tên Lan thật vô cùng quan trọng.

*

Sau khi trò chuyện văn chương thật “đã”, nói theo cách Nguyên Minh, tôi và vợ chồng Nghĩa-Ban Mai từ giã ra về. Lúc bước xuống Nghĩa mới nói là giờ mới để ý là toàn bộ tầng dưới dùng làm “nhà in”, chỉ một phần nhỏ kê bộ sa lông làm phòng khách.

Bước ra cửa Ban Mai dừng lại nhìn tấm bảng hiệu “Quán Văn Y.T.” Tôi nhìn theo và bất giác mỉm cười. Tại sao lại viết tắt? Y.T. là muốn nhắc lại Ý Thức hay có ẩn ý Yêu T. đây? T. chính là người yêu muôn thuở của Nguyên Minh. Bạn đọc Quán Văn chắc ai cũng biết là T. này xuất hiện trên hầu hết các trang viết của Nguyên Minh kể từ lúc anh cầm bút trở lại.

Chúng tôi chuẩn bị dắt xe ra thì từ nhà đối diện xuất hiện một người đàn ông. Gã trừng mắt nhìn chúng tôi rồi nói lớn. Quán Văn.. Văn gì? Hả? Vậy khi nào rớt chữ V thành Quán Ăn đây??? Hả, lũ kia. Chúng tôi ngơ ngác chẳng biết vì sao?

Anh Nguyên Minh cho biết là từ ngày có tòa soạn…. Thấy bạn bè tụ tập... họp hành… dựng xe trên con hẻm nhỏ nên gã dở dở ương ương này hay chửi mấy thằng nhà văn là “những thằng ăn cắp”. Lúc đầu Nguyên Minh cũng thấy chướng tai nhưng anh yên lặng. Thế nhưng một hôm ngứa miệng anh ra đối chất. Nè, nói gì lạ vậy? Ai ăn cắp? Ăn cắp gì?

– Ăn cắp chữ!

Nguyên Minh sững sờ. Nhưng ngẫm nghĩ một lát… bỗng anh phá ra cười.

Thằng cha điên này nói đúng quá đi chứ! Thằng nhà văn mà không ăn cắp chữ thì biết ăn cắp gì? Khổng Tử mà còn nói “thuật nhi bất tác”… Viết chỉ là kể, xào nấu lại ý tưởng của người khác.

Thì ra “làm mới văn chương” đâu phải là chuyện dễ dàng!

Sài Gòn 9-2016.

Trương Văn Dân

sangtao.org

Cùng Tác Giả:

- Tòa soạn Quán Văn Trương Văn Dân Giới thiệu