27-7-2025 | TRUYỆN

Con Sông Đổi Dòng - Phần I

 TRẦN HỒNG VĂN

Truyện Ngắn Trung Quốc

Trần Hồng Văn phóng tác

• Phần 1      -     • Phần 2

Vài hàng về tác giả: Thiệu Chấn Quốc sinh năm 1948 tại Bắc Kinh. Sau khi tốt nghiệp Trường Nghệ Thuật Cam Túc năm 1965, ông làm biên kịch cho Đoàn Văn Hóa Định Tây và Đoàn Kịch Tần Cư ở Cam Túc sau đó theo học môn văn học từ năm 1985 đến năm 1987 tại Khoa Văn Hoá Trung Quốc, Đại học Vũ Hán, và được cấp bằng Cử nhân Văn Chương. Năm 1980, ông xuất bản truyện ngắn đầu tiên. Câu chuyện dưới đây đã đoạt giải thưởng trong cuộc thi truyện ngắn toàn quốc lần thứ Bẩy tại nước này.

1.

Trời vẫn chưa sáng, nhưng ở phía đông, một mảng trời đang trắng dần từ từ chiếu sáng thị trấn Hoài Hóa, tỉnh Thiểm Tây và con phố duy nhất của thị trấn, nơi tất cả những người thợ gặt đến để vẫy tay chào tạm biệt.

Dần dần, đường nét của con phố trở nên rõ ràng hơn, để lộ những khối tối trông giống như những tảng đá hay sư tử đá đứng bên ngoài nhà của những gia đình khá giả. Tuy vậy khi đến gần, người ta có thể thấy những đôi chân cuộn tròn hay những chiếc lưng gù của những người ngủ nằm rải rác một cách kỳ lạ.

Họ đang làm gì ở đó? Thực ra họ đang "đuổi theo vụ thu hoạch", hay nói rõ hơn là những người thợ gặt lưu động đến từ Trang Lãng.

Trang Lãng là một huyện ở tỉnh Cam Túc có chu vi vài trăm km nằm dưới chân dãy núi Quan Sơn. Có vẻ như đó là một vùng đất rộng lớn, nhưng nơi đây rất đông dân và các vị thần luôn giáng hoạ xuống không thương tiếc. Trong mười năm thì chín năm hạn hán và thu hoạch mỗi mẫu chỉ có 200 cân thóc, đó cũng là một kỳ tích. Kể từ khi chế độ hợp tác xã ra đời, người ta nói là nhiều nơi đã đạt 500 hoặc 600 cân. Nhưng tại một số vùng núi thì không nước nên dù trong nhà có nước họ cũng không dám đổ vào ruộng. Đất đai tại vùng Trang Lãng thật kỳ lạ. Nếu đổ nước vào, nó sẽ trở nên cứng như đá và nghiền nát những mầm non. Vì vậy, khi đã trồng một chút gì trên mảnh đất của mình, khoảng một mẫu, họ sẽ bỏ làng đi và "đuổi theo các vụ thu hoạch" của người khác.

Mỗi tháng Năm, những người đàn ông từ Trang Lãng kéo đến tỉnh Thiểm Tây để gặt lúa thuê, họ thực hiện cuộc hành trình dài về phía Đông, gặt thuê ở đó rồi từ từ quay trở về. Khi gặt lúa ở Bảo Ký thì lúa ở Phong Tường cũng vừa chín; khi vừa gặt xong ở Hoài Hóa thì vẫn kịp tới gặt tại Lũng Tây. Đến tháng 6 thì không còn xa nhà và họ có thể về kịp để thu hoạch vụ mùa của mình.

Việc đi gặt thuê này là truyền thống của dân Trang Lãng, được truyền lại từ tổ tiên của họ. Nó đã trở thành bản chất thứ hai, ăn sâu vào tiềm thức. Nếu một người ở Trang Lãng không đi gặt thuê thì anh ta sẽ cảm thấy bồn chồn suốt cả năm, như thể có điều gì đó đã quên làm. Khi đi ra ngoài gặt thuê sẽ không phải lo lắng về vấn đề ăn uống, người chủ sẽ cung cấp ba bữa ăn ngon mỗi ngày. Nhưng để kiếm được những bữa ăn đó, vào ban ngày mặt trời thiêu đốt da trên lưung, trên vai, và vào buổi tối phải ngủ ngoài đồng hoặc trong một nhà kho nào đó, hoàn toàn kiệt sức, giống như một con lừa chết. Bị cháy da thì chẳng là gì, nhưng nếu thời tiết thay đổi khi những giọt mưa đổ xuống, trái tim sẽ chìm xuống như một hòn đá. - Chúng ta sẽ không gặt thì người chủ sẽ không cung cấp thức ăn - Lúc đó họ phải mở túi khẩu phần của mình lấy ra ít cơm nguội mà bạn đã để dành từ các bữa ăn trước. Và điều đó cũng không quá thảm khốc, điều tồi tệ nhất là phải theo dõi vụ thu hoạch từ nơi này sang nơi khác. Trong vài năm qua, có quá nhiều người đi cắt thuê và quá ít ông chủ. Khi một người chủ đến, ông ta bị bao quanh bởi một đàn ong, và quỷ dữ sẽ nắm lấy tay bạn nếu chậm một bước. Và nếu có nhiều thợ, tất nhiên, giá sẽ giảm. Trước đây, giá bốn hoặc năm nhân dân tệ cho một mẫu. nhưng ngày nay, ông chủ chỉ cần hét lên - Một tệ hai mươi một mẫu, ai muốn làm? - Và họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc đi theo. Chắc là trong tương lai gần, giá sẽ giảm xuống dưới một tệ một mẫu, hoặc xấu hơn nữa là chỉ cho ăn. Lúc đó, không còn chọn lựa nào khác là cúi đầu, lẩm bẩm: - Thôi, miễn là có thứ lấp đầy bụng là được ...

Quay lại con phố duy nhất của Hoài Hóa, trời đã sáng hẳn, và nơi này đã nhộn nhịp với những người bán hàng rong và thương nhân. Những người gặt thuê đã ngồi dậy, gãi những vết muỗi đốt, quan sát đám đông nhìn xem có "ông chủ" nào trong số họ không.

Với những bước chân mạnh mẽ, một chàng trai trẻ khỏe mạnh bước về phía họ.

- Cha ơi, cha không thể ngồi đó mãi được! Một lúc trước một người từ Thủy Trường đã thuê hơn bốn mươi người ngay tại bến xe đò ...

Cậu thanh niên có vóc dáng cân đối, đôi mắt to sáng thông minh, mặc chiếc áo sơ mi nâu thấm đẫm mồ hôi, quần đen vá víu và đôi giày gai đã sờn rách. Tuy vậy trông cậu vẫn tràn đầy năng lượng.

Ngô Hòa Đông ngước nhìn cậu con trai đang thở hổn hển rồi lại tiếp tục ngồi trên bậc thềm bê tông như trước. Ông ta cố gắng nuốt hết miếng cuối cùng rồi nói:

- Bình tĩnh nào, không cần vội. Tối qua cha đã quan sát kỹ chỗ này. Có khá nhiều người qua lại, nhiều ông chủ nữa.

Ông hướng ánh mắt về phía những người qua đường.

Ngô Thuận Xương là một cậu con trai ngoan, mặc dù đang nóng ruột nhưng vẫn ngoan ngoãn ngồi xuống bậc thềm đá bên cạnh người cha.

- Con không có gì ăn sao? Bố có ít gạo rang, con có thể xin ít nước sôi ở nhà hàng kia rồi ngâm vào ăn cho dễ.

- Không, không cần như vậy.

Chẳng lẽ Ngô Hòa Đông không lo không ai mướn sao? Làm sao mà không lo cho được? Chỉ cần nhìn cái đầu đã nhiều ngày không cạo của ông ấy giờ bám đầy bụi là biết. Chỉ cần vốc nước lạnh lên đầu và dùng lưỡi liềm cạo râu, cảm thấy mát mẻ và sảng khoái rồi. Nhưng ông lại tin lời người xưa nói rằng phải để tóc dài khi đi gặt lúa. Cắt tóc thì không được cắt lúa, chắc chắn sẽ chẳng ai mướn vì sẽ làm mất mùa. Anh biết đó chỉ là mê tín dị đoan, nhưng ông vẫn tin như vậy.

Giờ đây, khi ông dõi theo từng bước chân của người qua đường, một vẻ u sầu ẩn sâu trong đôi mắt già nua, đục ngầu. Ông lẩm bẩm:

- À, ngày xưa thì có người đứng lãnh mùa gặt, nhưng giờ thì ai cũng tự lo liệu lấy...

Một người đứng ra lãnh mùa gặt, hay còn gọi là người thầu mùa gặt, thường là một thanh niên lực lưỡng, tự cho mình biết chút võ công, đứng giữa đám thợ gặt, đấm vào ngực rồi tuyên bố - Tôi điều hành vụ gặt này. Giá là năm nhân dân tệ một mẫu, và tốt nhất đừng nghĩ đến việc làm với giá thấp hơn! - Nếu ai định đi kiếm riêng, người đó sẽ bị ăn đòn. Còn ông chủ nào bị phát hiện quanh đó hắn sẽ tự tăng tiền mướn lên.

Ngày xưa, Ngô Hòa Đông cũng là một người thầu mùa gặt và thường đấm ngực hét lớn về tiền công trong ngày. Tuy nhiên, có một lần, hành động vung tay la hét của ông không làm đối phương sợ hãi, một nhóm côn đồ bất ngờ xông lên, quật ông ngã xuống đất và đánh ông dã man đến nỗi không thể đứng dậy được nữa. Cho đến tận bây giờ, chân trái của ông vẫn còn hơi khập khiễng. Lúc đó, ông chỉ biết nghiến răng tự nhủ: - Hừ, trời đất xoay vần, con sông ba mươi năm lại đổi dòng. Cứ chờ đó! Ta sẽ cho bọn bay xem.

Cái "ba mươi năm" đã trôi qua, Ngô Hòa Đông vẫn là thợ gặt. Người qua đường, thương nhân và những người đến tìm việc làm thời vụ dường như đều cao hơn ông một cái đầu, mắt họ liếc xéo khi đi ngang qua nhưng không nhìn thẳng vào mắt ông. Mà ai lại nhìn vào mắt thợ gặt chứ? Nếu nhắc đến họ, ai cũng nói câu giống nhau: cứ mười người thợ gặt thì chín là tên trộm, chúng sẽ ăn cắp bất cứ thứ gì chúng thấy. Khi ở quán ăn, họ còn quơ cả bát lẫn đũa. Vì vậy, hàng năm khi người gặt lúa đến, tất cả các gia chủ đều đề phòng, đóng chặt cửa để tránh bị mất chăn, gối đệm hay gà.

Nếu ai nghĩ rằng mình có thể gạt người thợ gặt bằng cách nói rằng họ đã cắt ít hơn một mẫu so thì hãy nghĩ lại đi. Chân của họ chính xác như thước đo, với hai bước chân thì bốn mươi bước là một mẫu. Khi còn trẻ, Ngô Hòa Đông trở về sau khi làm việc thì thấy một con diều hâu đang bắt con gà mái. Ông ta tức giận, chỉ ước gì mình có cánh để có thể bay theo nó. Nhiều ngày sau đó, ông luôn bực mình và sau đó nghĩ ra một kế để trả thù. Ông chạy lên sườn đồi, lột sạch quần áo, bôi máu heo lên người, rồi nằm xuống đất, nhắm mắt chờ con diều hâu lượn vòng xuống ăn "xác chết". Quả nhiên, con chim lớn sà xuống, đôi cánh xoay tít che kín bầu trời. Chỉ cần nhìn thấy cái mỏ hung dữ của nó cũng đủ khiến ai cũng sợ chết khiếp, nhưng ông vẫn nằm im không nhúc nhích. Con diều hâu sà xuống ngực Ngô Hòa Đông, vừa định mổ mắt thì ông ta đã mở to mắt, vung tay lên tóm lấy cổ con vật. Về tới làng mọi người ùa ra xem, ông ta đánh con diều hâu, vừa chửi rủa: - Tao sẽ cho mày biết tay, đồ ăn trộm! Sao mày dám cướp gà của tao? Và đây là những gì mày phải trả giá. - Sau khi siết cổ con vật và lột da, ông ta mang nó đến cửa hàng và đổi lấy hai con gà con ...

Thuận Xương nhìn cảnh những người chủ ngày một ít dần, nhưng biết cha mình cứng đầu đến mức nào nên không dám nói một lời. Cậu đi xin một bát nước nóng ở quầy mì rồi lặng lẽ đổ gạo rang vào. Ngay khi cậu vừa bắt đầu ăn, một chiếc xe vận tải nhỏ dừng lại ở cuối phố. Một người đứng trên xe và nói to:

- Ai đến Nam Xuyên không? Lúa không dày. Tôi trả một tệ hai mươi một mẫu, ai muốn làm thì lên nhanh.

- Thuận Xương, thu dọn đồ đạc đi. - Ngô Hòa Đông hét lên, vội vã vác cái sào có treo túi lương thực, chiếc áo khoác cũ, chiếc mũ rơm rách nát và cái liềm kêu leng keng rồi chỉ vài sải bước nhảy đã leo lên xe.

- Thuận Xương. Nhanh lên!

Khi Thuận Xương chạy đến, ông chủ đã đếm số người trong xe và vẫy tay: - Thôi. Không thêm nữa! Này, mày không nghe tao nói à? - Ông ta hét lên, dùng sức gỡ tay Thuận Xương đang bám chặt vào thành xe.

Ngẩng mặt lên, Thuận Xương nài nỉ ông chủ:

- Ông chủ! Cho con đi cùng. Con phải đi với cha con.

- Không được, đã đủ rồi.

- Cho con lên đi, ông chủ ơi...

Ngay lúc đó, một giọng phụ nữ trong trẻo vang lên:

- Có ai đi Lâm Du không? Vùng núi cao đấy. Chúng ta sẽ thỏa thuận giá cả sau.

Một cô gái trẻ xinh xắn khoảng hai mươi bốn tuổi, mặc một chiếc áo truyền thống Trung Hoa, quần gai đen bó sát và giày vải đen thêu, có khuy cài gọn gàng. Vài người thợ gặt chạy đến chỗ cô ta.

- Tôi chỉ cần một người thôi

- Cô vội vàng nói, đôi mắt sâu thẳm lướt qua đám đông và dừng lại chỗ Thuận Xương đứng cạnh chiếc xe.

Đột nhiên, chiếc xe ầm ầm chuyển bánh và Thuận Xương nhìn theo người cha đang rời đi. – Cha ơi ...

2.

Lâm Du nằm giữa núi non trùng điệp với rừng xanh rậm rạp và những dòng suối róc rách. Năng suất mùa màng không cao, nhưng dân cư thưa thớt, và thời tiết lại thuận lợi cho việc canh tác nên đời sống ở đây sung túc. Tuy nhiên, nếu bạn cố thuyết phục ai đó đến định cư ở đây, chắc chắn họ sẽ từ chối. Do một đặc điểm kỳ lạ có thể do môi trường là hầu hết các gia đình ở đây đều có ít nhất một người khuyết tật, mắc một chứng bệnh là đầu to, thân hình ngắn và chân què. Hầu hết đàn ông đều mắc bệnh này nên công việc lao động đều do phụ nữ đảm nhiệm. Người dân nơi khác thường cười khi kể chuyện về họ, như đàn ông không thể tự mình lên giường mà phải nhờ người khác giúp đỡ. Vì lý do này họ cần người gặt lúa thuê. Sau đó, những người gặt lúa khoe là nếu không có họ, ngũ cốc ở Lâm Du sẽ bị bỏ mặc cho thối rữa ngoài đồng.

Khi Thuận Xương theo chân người phụ nữ trẻ trên con đường núi hẹp, ánh nắng vàng rực rỡ chiếu sáng thảm thực vật tươi tốt xung quanh. Cả hai đều không nói gì. Đôi giày thêu lạch cạch trên mặt đất như hai con bướm đen đang nhảy múa, trong khi đôi giày gai của anh ta theo sau.

- Này, anh kia! … - Cô gái trẻ la lên, phá vỡ sự im lặng.

- Vâng … - Thuận Xương trả lời, - Vâng, tôi đây.

Anh ta dừng lại, đổi cây sào sang vai trái và quay nhìn chung quanh.

Những mảnh đất nhỏ trên sườn núi. Lúa mọc thưa thớt và chất lượng kém: chỉ khoảng hai trăm cân một mẫu. Anh ta có thể dễ dàng cắt được ba mẫu một ngày với giá ít nhất một tệ một mẫu. Thực ra, bảy mươi hay tám mươi xu cũng được... vậy là hai tệ mười xu hoặc hai tệ bốn mươi xu một ngày. Tại đồng bằng, người ta không thể cắt được quá một mẫu rưỡi trong một ngày, nên cũng gần như vậy.

Trong khi Thuận Xương đang tính toán, người phụ nữ đã dừng lại và quay lại nhìn anh.

- Sao chúng ta im lặng mãi như vậy? Anh ngốc hay sao?

- Ừ, ừ.

Khuôn mặt Thuận Xương trông đờ đẫn, khóe miệng nhếch một nụ cười ngượng ngùng.

- Nhà cô chủ có bao nhiêu đất vậy?

Cô đợi anh đuổi kịp, đôi hài "bướm đen" của cô chậm lại một chút. Cô quay sang anh, khuôn mặt trắng trẻo ửng hồng. - Ồ, đủ cho anh cắt đừng lo. Gia đình tôi có ba người, mỗi người mười mẫu. Anh tự tính nhé.

- Ba mươi mẫu! Tôi sẽ cắt hết chỗ đó. Có thể nó sẽ vàng và bắt đầu rụng trước khi kịp cắt đến.

- Nhưng còn tôi nữa, đừng quên. - Cô nói, nhìn anh bằng đôi mắt đen láy, khẽ vuốt một lọn tóc từ má ra sau tai. – Không lẽ tôi ngồi không nhìn anh làm hay sao?

Thuận Xương không dám nhìn vào đôi mắt ấy quá lâu; anh cúi xuống, nhưng lần này ánh mắt anh lại hướng về bầu ngực căng tròn của cô trong chiếc áo dài.

- Còn chồng cô thì sao?

- Anh ấy đi gặt lúa à? ... Anh chưa từng đến Lâm Du sao?

- Chưa, đây là lần đầu tiên tôi tới đây.

Vừa nói chuyện, họ về đến gần ngôi làng, một đoạn sông khô cạn, hai bên là núi non trùng điệp. Những tảng đá hình thù kỳ lạ nhô lên khỏi lòng sông, chim chóc bay qua bay lại trên đỉnh.

- Nhìn kìa, đất của chúng tôi kia kìa - Cô ấy đứng trên sườn núi chỉ về phía trước - Đằng kia là trang trại của chúng tôi.

- À.

Cổng sân mở ra với tiếng cọt kẹt. Người phụ nữ trẻ dậm chân phủi đất khỏi giày rồi bước vào.

- Vào đi, vào đi. Anh đứng ngoài đó làm gì?

Thuận Xương nghĩ rằng mình nên đợi bên ngoài nhưng nghe thấy tiếng gọi, anh bối rối không biết phải làm gì, rồi bắt chước cô chủ, anh dậm mạnh chân xuống đất khiến anh đau vì đôi giày gai không có gót.

Sân được quét dọn sạch sẽ, từng chiếc mẹt đựng hạt cải phơi khô. Một bà già ngồi lẩy hạt.

- Mẹ ơi, trưa rồi. Mẹ không đi nghỉ à?

- À, con gái đã về rồi, còn ai đây?

Bà già lấy tay che đôi mắt nheo nheo nhìn Thuận Xương.

- Anh ta đến gặt lúa cho mình đó mẹ. - Cô gái trẻ vội nói.

- Thôi được rồi, đồ ăn đã sẵn sàng ở trong bếp. Ăn xong rồi thì có thể bắt đầu gặt. Mẹ thấy lúa đã vàng rồi đó.

Thuận Xương đặt túi vải đựng đồ nghề xuống chân tường, mở túi ra lấy hai cái liềm và một hòn đá mài. Anh ta xin một bát nước, ngồi xổm xuống và bắt đầu mài lưỡi liềm.

Bà già nghe thấy tiếng vù vù của lưõi liềm sắc bén, mắt bà nheo. Bờ vai chàng trai trẻ nhẵn nhụi, tròn trịa, mỗi cử động là cơ bắp cuồn cuộn. Ngực cậu ta nở nang, đôi chân dài dang rộng, gót chân ấn mạnh xuống đất. Trời ơi, trông cậu ta đúng là có thể làm việc được. Trông cậu ta cũng không đến nỗi tệ, mặt tròn, sống mũi cao, mắt sáng.

- Bà ơi. Đừng lo lúa của bà chín quá. - Thuận Xương nói, lướt ngón tay cái lên lưỡi liềm - Con cắt rất nhanh, sẽ xong ngay thôi.

Bà lão chớp mắt.

- Ôi, cậu trai ngoan quá! Thủy Hương, hâm thức ăn nhanh lên.

Họ quay lại thấy Thủy Hương đã mang đồ ăn đến và đứng đó và đang suy nghĩ điều gì ...

3.

Ngay khi chiếc xe chạy tới Nam Xuyên, các người chủ ruộng đã chờ đợi từ lâu, họ bắt đầu la hét - Tôi muốn ba người - Tôi muốn hai người - Tôi muốn một chàng trai trẻ - Cùng lúc đó, loa phóng thanh của đội sản xuất đang phát ra một bản nhạc, tạo nên một khung cảnh hỗn loạn như một chiếc "bánh bao thập cẩm" làm bằng bắp và kê.

Người dân ở tỉnh Thiểm Tây thích ăn "bánh bao thập cẩm", nhưng Trương Căn Phát, người chủ, lại thèm thứ khác. Anh ta ngồi xổm, hai tay khoanh lại; tay phải cầm điếu thuốc, còn cổ tay trái thì lóe lên một tia sáng. Một chiếc đồng hồ mới toanh... - Ta không kiếm những người cắt nhanh, mà là những người cắt gọn gàng, và khi bó lúa, điều quan trọng không phải là vẻ ngoài xinh đẹp mà là sức mạnh và độ bền, những chàng trai trẻ thường buộc những bó lúa lỏng lẻo, chúng sẽ bung ra ngay khi nhấc lên. Và họ cũng ăn nhiều nữa; người trẻ dễ dàng ăn hết bảy tám bát cơm chỉ trong một bữa ...

Với đôi mắt nheo lại, anh ta nhìn Ngô Hòa Đông rồi lấy ra một bao thuốc lá. - Này, bố, bắt lấy...

Một điếu thuốc rơi xuống chân Ngô Hòa Đông.

- Và con sẽ chọn cả bố nữa, cả bố nữa, và bố nữa. Vậy là bốn người. Nào, chúng ta đi thôi.

Một ông gù lưng, một ông râu quai nón rậm rạp và một trung niên khoảng bốn mươi tuổi. Họ cùng nhau đến cánh đồng và thấy Trương Căn Phát đứng ở cánh đồng lúa dày đến nỗi khó có thể dùng liềm cắt được. Ngô Hòa Đông đặt đòn gánh xuống mép ruộng, nhìn quanh:

- Chắc phải hơn năm trăm cân một mẫu đấy, sếp nhỉ...

- Ôi không đâu, làm gì nhiều thế. - Trương Căn Phát lắc đầu rồi móc bao thuốc lá ra. - Nhìn thì có vẻ khá đều, nhưng thực ra nó mỏng. Mỗi ngày cắt được một mẫu rưỡi cũng không sao. Chuẩn bị đi, chúng ta bắt tay vào làm việc nào ... À, anh không đói à? Ăn sáng rồi à, không đói thì đợi đến trưa cũng được.

Người gù lưng lấy mũ rơm vỗ nhẹ lên bụng - Tôi muốn ăn một chút nhưng nếu không thì cũng không sao. Tôi chưa đói lắm. Các anh nghĩ thế nào? - Ông ta quay sang mấy người kia, lông mày nhướn lên có vẻ bối rối. Ngô Hòa Đông chớp chớp đôi mắt già, nhấc chiếc chân què lên, tập tễnh bước vài bước ra ruộng và bắt đầu gặt.

Vợ của Trương Căn Phát vừa bước ra, tay cầm một chiếc giỏ đan bằng gai. Bà thấy những người thợ gặt đang đi vào ruộng và định gọi họ lại, nhưng chồng bà vẫy tay bảo:

- Này bà, lấy cho tôi cái liềm, nhanh lên!

Người vợ đứng đó một lát rồi quay vào nhà.

*

Bây giờ tất cả những gì có thể nghe thấy là tiếng liềm cắt vào thân cây lúa, cứ hơn chục tiếng liềm là một bó lúa. Trời đã gần trưa, nhưng mỗi người chỉ cắt được hai phần mười mẫu, chiếc áo khoác đen bạc màu của Ngô Hòa Đông bốc hơi do mồ hôi đổ ra. Cái chân lại bắt đầu đau nhức, ông muốn ngồi xuống nghỉ ngơi một lát nhưng hình ảnh mẹ của Thuận Xương lại hiện lên trước mắt anh. Bây giờ bà ấy đang làm gì? Vẫn đang tước tre sao? Bà ấy lột vỏ của từng đoạn tre, cắt chúng thành cùng một chiều dài và độ dày, ngâm trong nước cho đến khi mềm ra rồi đan thành chiếu hoặc những chiếc sàng. Dù cho bà ấy làm đến kiệt sức với công việc khó khăn và lo lắng đó, nhưng họ vẫn chưa thể giải quyết được vấn đề hôn nhân cho Thuận Xương. Vì không đủ tiền làm lễ đính hôn, cô gái đã đi lấy chồng khác... Nghĩ đến đây, Ngô Hòa Đông co chiếc chân què lại và tiếp tục cắt. những bông lúa rơi từng chùm xuống ...

Mặt trời đã xế chiều, loa phóng thanh lại bắt đầu vang lên. - Năm nay chúng ta thu hoạch tốt hơn năm ngoái. Càng tham gia vào hợp tác xã, chúng ta càng có lợi - Tất cả đều được công bố rất long trọng và vang dội bằng tiếng địa phương với giọng Thiểm Tây đặc sệt - Những phần thưởng được trao cho các gia chủ nổi tiếng, họ Vương, họ Triệu, họ Trương. Nhưng họ không ngủ quên trên chiến thắng, nhiệt huyết của họ còn lớn hơn trước, cố gắng phấn đấu hơn nữa ...

Trương Căn Phát đứng dưới bóng cây, lắng nghe chương trình phát thanh. Vừa nhìn cánh đồng lúa mì, anh ta nở một nụ cười. - Này các bác, tới gốc cây nghỉ ngơi một chút. Giờ chúng ta ăn trưa thôi.

Vợ của Trương lại mang ra chiếc giỏ gai. Bà đặt bát mì hấp và bắp cải xuống đất rồi cắm thìa vào bát súp. - Ăn đi. Tôi xin lỗi vì bữa ăn đơn giản, nhưng hy vọng nó sẽ làm các bác no bụng. Những người thợ gặt lúa ngồi xúm lại chung quanh bắt đầu ngấu nghiến.

Người chủ đi đâu đó, gã đàn ông râu ria thấy vậy liền nhét gói mì vào dưới áo. Tuy nhiên, gã đàn ông trung niên lại huých khuỷu tay vào gã, rồi ra hiệu bằng mắt về phía gốc cây, rồi đặt gói mì trở lại giỏ.

Ngô Hòa Đông nhìn sang cây gần đó, một ông lão khoảng bảy mươi tuổi hoặc hơn đang nằm dưới đất, đầu tựa vào rễ cây, trông chẳng khác gì một con bò kiệt sức. Ông ta đang lẩm bẩm điều gì bằng cái miệng già nua không còn răng. Mỗi cử động đều khiến cả khuôn mặt ông nhăn nheo, bộ râu lởm chởm dựng ngược lên.

- Ồ... Không sao đâu, lấy vài gói đi. Không sao đâu... Vừa nói, một nụ cười hiền hậu nở trên môi ông.

Những người thợ gặt thấy nhẹ nhõm, Ngô Hòa Đông cũng lấy một gói. Bỗng nhiên, ông nghĩ đến con trai Thuận Xương. Giờ này nó đang ở đâu và có ăn trưa như mình không?

*

Bữa trưa có "mì dầu". Thuận Xương ăn liền bốn bát, rồi thấy Thủy Hương cũng đang bưng bánh hấp vào.

- Ồ, đủ rồi. Tôi còn chưa làm việc gì. - Anh ta nói nhanh, có chút ngượng ngùng.

- Nhưng anh đi bộ cả buổi sáng rồi. Ăn đi.

Thuận Xương cầm một chiếc bánh hấp ăn ngấu nghiến.

- Tôi ra ngoài gặt đây, cô chủ. - Anh ta vừa nói vừa lau môi.

- Ồ, trời còn nóng lắm, anh sẽ bị luộc chín mất. Tốt hơn là nên đợi thêm một lát nữa.

- Không sao... tôi không sợ nóng.

Anh ta cầm liềm và sải bước ra khỏi sân, Thủy Hương nhìn theo bóng dáng khuất dần bằng đôi mắt đen sâu thẳm.

Tại sao sáng hôm đó ở Tiền Dương, cô ta lại chọn anh? Là vì thương hại hay chỉ vì anh trông thật thà, chăm chỉ? Đầu tiên nhìn thấy anh khi anh lang thang quanh cuối phố, đôi mắt to tròn nhìn xem có ai thuê anh không. Khi cửa hàng mở cửa, cô bước vào chỉ để nhìn xung quanh, và cô lại nhìn thấy anh. Anh cầm trên tay một đôi giày to cỡ 41 và nhấc chân lên, đo một lúc lâu trên đôi giày gai cũ không có gót của mình, lẩm bẩm - Năm tệ ... tệ ... mắc quá - Cuối cùng, anh đặt đôi giày trở lại quầy và không mua. Sau đó, khi cô thấy anh tuyệt vọng bám lấy chiếc xe vận tải nhỏ và cầu xin người đàn ông, không hiểu sao cô đột nhiên cảm thấy một nỗi đau dâng lên trong lòng. Phải, cô ấy thương hại anh ta, nhưng trong thời gian khó khăn này tại sao cô lại thương hại anh ta? Mặt Thủy Hương đột nhiên đỏ bừng. Cô nhận ra mình không chọn chiếc máy gặt mà là một thứ hoàn toàn khác, và cô tự rủa thầm - Ôi, mình đúng là thứ đàn bà không nên nết, chẳng biết xấu hổ gì cả, một người vợ trẻ với những ý tưởng đen tối như vậy!

- Thủy Hương!

Cô giật mình tỉnh lại và thấy mẹ đang đứng trên bậc thềm của căn phòng chính hướng Nam.

- Sao con đứng đó như bức tượng vậy? Đi chỉ đường cho cậu ấy chứ.

- Vâng, con... con đang kiếm cái liềm.

Liềm và mũ rơm của cô treo ngay trước mắt, cô lấy xuống và vội vã bước ra ngoài.

Thuận Xương không hề chậm chạp trong việc gặt lúa, hầu hết những người gặt lúa chỉ dùng tay, nhưng anh ta dùng cả chân. Trước khi những ngọn lúa rơi xuống, tay trái anh vòng ra và cuộn nó về phía sau, và khi tất cả đã được cuộn lại thành một bó lớn, anh nhặt nó lên bằng liềm và chân rồi ném sang một bên. Khi Thuận Xương nhìn xuống mảnh đất dưới chân đồi, anh ta giật mình - Trời ơi, sao cô chủ lại nhanh đến thế?

Thủy Hương biết mình là người gặt nhanh, và mặc dù mảnh ruộng của cô nhỏ hơn mảnh ruộng của Thuận Xương một chút, cô đã gặt xong mà không thấy mệt. Cô đứng dậy lấy khăn lau đôi má hồng và chiếc cổ thon thả, ánh mắt cô vô thức hướng về phía Thuận Xương.

Cô nhanh nhẹn nhảy qua bờ đất và quan sát anh ta từ phía sau khi anh ta làm việc với cánh đồng được cắt gọn gàng nằm sau. Gốc rạ ngắn, và tất cả các bó lúa mì đều cùng kích cỡ và các bông lúa mì đều được đặt sát vào nhau.

- Sao cô lại ra gặt vậy, cô chủ?

- Vì tôi thấy anh gặt chậm quá nên mới ra phụ một tay.

Thuận Xương sững người, vội vàng cắt vài nhát rồi khựng lại: - Nhưng khi làm xong thì tiền công ra sao? Cô làm thì sao tính được?

- Ồ, tôi biết cách rồi. - Thủy Hương đáp lại sắc bén, giọng như lưỡi liềm cắt ngang qua thân cây lúa.

- Nhưng...

- Được rồi. Giả sử tôi tính cho anh gặt hết cả ba mươi mẫu, liệu có đủ cho anh không?

- Nhưng không đúng. Vậy thì mỗi người một nửa nhé.

Thủy Hương cười thầm dưới chiếc mũ rơm, khuôn mặt đỏ bừng. Cô tiến lại gần anh hơn.

4.

Ngôi làng Nam Xuyên chìm trong bóng tối u ám của buổi chiều, cây cổ thụ già nua, khẳng khiu với những rễ cây vươn dài. Những người gặt lúa đã ăn tối xong và đang ngồi dưới gốc cây cổ thụ trò chuyện, nhất là để cho bớt mệt. Ông già gù lưng phì phèo điếu thuốc, mỗi hơi thuốc lại như ngon hơn hơi trước.

- Tôi nhớ hôm đó chúng tôi đi bộ từ Bảo Kê đến Phượng Tường, trời đã tối, đôi chân già nua của tôi gần như muốn khuỵu xuống, rồi một chiếc xe dừng lại chở một vị khách trong thành phố. Trông ông ta có vẻ là một quan chức, bỗng ông ta hét lên - Này, vào đây. - Trời ơi, tôi tự hỏi, ông ta muốn bắt một người gặt lúa như tôi sao? Tôi chẳng chôm gì cả. Nhưng hóa ra ông ta muốn tôi gặt lúa giúp. Tôi lên xe, và nó phóng vun vút đến chỗ ông ta. Trời ơi, tôi có thể là một người gù lưng, nhưng may mắn như vậy mà không cần phải tranh giành với ai cả. Hề hề.

- Ha, ha - người đàn ông có râu vừa cười vừa nói. - Ở đâu cũng tốt hơn ở Trang Lãng nhiều. Anh đã thấy ở đây họ mặc quần và ăn uống chưa?

- Ừ, cứ nhìn ông chủ của chúng ta đây này. Với một ngôi nhà gạch mới khang trang như thế này, con cháu và chắt của ông ấy được sinh sống nơi tươi đẹp suốt đời.

Người đàn ông trung niên huých khuỷu tay vào người nói rồi lại ra hiệu về phía cái cây gần đó. Ông già đó vẫn nằm trên mặt đất. Những người thợ gặt không hiểu vị trí của ông trong nhà ông chủ, quần áo của ông chẳng khá hơn họ là bao, ông chẳng bao giờ được gọi vào ăn, và dù trời đã tối ông vẫn nằm dài dưới gốc cây. Ông nói nhiều, và khi nói thì chỉ nói một cách đơn giản và uể oải, hệt như cây cổ thụ, đứng im lìm trừ khi gió làm lá rung rinh và cành lá lay động.

- Ông là ai à? Tôi đoán ông ta chẳng gì trong nhà này - Người gù lưng nói, giọng hơi hạ xuống - Bốn người con trai trong gia đình này đều là cán bộ trong thị trấn, ông biết đấy...

- Vậy ra đó là lý do họ mướn bốn ông già chúng ta đến gặt lúa, phải không? - Người đàn ông râu quai nón nói, và những người khác cười.

- Này - Người gù lưng trở lại câu chuyện ban đầu - Sáng sớm tôi đến đó lấy nước mài lưỡi liềm, trong sân nhà họ có gì đủ thứ: xe đẩy, xe cút kít, xe đạp, có đủ thứ. Mà anh có thấy cái đồng hồ ông chủ đeo không? Mới toanh, sáng bóng như vàng, chắc là hàng xịn nhất thế giới này.

- Tôi thấy mắt anh sáng lên khi nhắc đến cái đồng hồ đó. - Lão có râu nói. - Chắc là anh ước ao được sờ vào nó, phải không?

- Ha ha ha.

- Để tôi nói tiếp, tôi vừa định lấy nước ra thì một cô gái xinh xắn bước ra, thơm quá, mặt thì trắng ... Ôi, đáng lẽ anh phải thấy cô ấy chứ.

- À, anh nói toàn chuyện nhảm nhí.- Gã gù lưng cười. - Đó là vị hôn thê của người con trai của ông ta đấy. Họ sắp cưới rồi. Chắc phải tốn ba nghìn tệ cho đám cưới.

Hàm răng Ngô Hòa Đông nghiến chặt, tẩu thuốc rung lên và bắn ra những tia lửa vào chân, nhưng ông ta không cảm thấy gì.

- Này anh bạn, sao anh lại lo lắng nhiều thế? - Người gù lưng hỏi và xích lại gần. Đây là cách duy nhất những người gặt lúa thể hiện sự quan tâm lẫn nhau. - Tôi biết anh vẫn đang nghĩ về đứa con trai của anh, nhưng nó sẽ ổn thôi. Nó ít nhất cũng hai mươi sáu tuổi rồi. Anh không cần phải lo nó đói hay lạc đường. Chắc chắn nó đã tìm được việc làm tốt rồi. Hai người sẽ gặp lại nhau ở địa điểm tiếp theo thôi.

Dù họ có nói gì đi nữa, ai thực sự hiểu được nỗi khổ của ông? Nhưng Ngô Hòa Đông không phải là người giữ kín chuyện, được sự quan tâm của những người bạn đồng hành, ông bắt đầu nghẹn ngào kể lại câu chuyện của mình. Mẹ Thuận Xương quả là một người phụ nữ năng động và tràn đầy năng lượng. Bà làm việc ngày đêm để kiếm tiền sính lễ cho đứa trai, và khi trời tối, bà tiết kiệm dầu hỏa nên đã làm việc dưới ánh trăng. Tay bà nhiều lấn bị nứa cắt chẩy máu. Cái chân tật nguyền của ông ngày càng nhức nhối. - Tất cả những cố gắng để làm gì? - Ông nói với nguời vợ - Chúng ta làm việc cực khổ nhưng vẫn không đủ tiền cưới vợ cho nó, vậy thì lo gì chứ? - Vợ ông ngẩng đầu lên nói - Đúng vậy, dù không cưới được vợ cho nó, chúng ta cũng phải sống - Mấy năm trước đây, vì không kiếm đủ tiền, bà đã phải để đứa con trai cả là Thuận Sinh ở rể cho một gia đình ở bên kia núi nên rất ít khi gặp lại nó.

Tuy nhiên, càng chăm chỉ bà càng làm tổn thương lòng tự trọng của ông - Bà dành cả ngày để làm những tấm thảm tre và những cái rổ chết tiệt đó nhưng được gì? Không đủ cho hai bữa ăn - Tuy nhiên, sau khi chửi rủa và đánh đập bà, ông lại hối hận và khập khiễng đi đến một nơi vắng vẻ nào đó để khóc. - Đồ khốn nạn, cứ mỗi ba mươi năm dòng sông lại đổi dòng, có phải vậy không?

5.

Năm thứ hai theo chế độ hợp tác xã, bất chấp mọi nỗ lực, mùa màng bị tàn phá bởi hạn hán. Mẹ Thuận Xương vô cùng hoảng hốt, không tiếc công sức, bà lấy khoảng một trăm cân lúa kiều mạch đã thu hoạch được gieo vụ thứ hai. Người dân ở Trang Lãng thường chỉ trồng một vụ mỗi năm. Gieo hạt kê hoặc kiều mạch vào giữa mùa hè chỉ tổ chuốc lấy tai họa. Nếu thực sự thu hoạch được thì cũng chẳng được bao nhiêu, còn nếu mất mùa thì mất hết hạt giống. Mười ngày sau khi gieo trời chẳng có lấy một giọt mưa. Ngô Hòa Đông nghĩ chắc không còn đường sống. Ông ta tức giận quay lại đánh bà lão một trận. - Ta đã bảo đừng gieo hạt mà bà không nghe, đồ chó già! Làm sao chúng ta có thể qua mùa đông này khi bà vứt bỏ một trăm cân đi? Nói đi. Ta sẽ lột da và ăn thịt bà, đó là điều ta phải làm. - Nhưng chỉ trong vòng một tháng, kiều mạch đã đâm chồi nảy lộc, đến cuối tháng Chín, những hạt nặng trĩu trên những bông hoa đỏ thắm. - Thôi nào, Thuận Xương. Về giúp mẹ con thu hoạch kiều mạch đi! - Bà vui vẻ chịu đựng, làm việc không ngừng nghỉ suốt ba ngày, nhổ tận gốc, bó lại, mang về phơi khô, rồi lại đập... Bà làm việc cho đến khi các hạt kiều mạch được chứa an toàn vào thùng đựng, rồi kiệt sức gục xuống giường.

Ngay từ nhỏ, Thuận Xương đã thấu hiểu nỗi vất vả của cha mẹ. Đến năm mười tuổi, cậu đã phải đi bộ hàng dặm lên núi hái thuốc, chặt tre, kiếm củi, rồi đưa số tiền ít ỏi kiếm được cho mẹ. Lần đầu tiên cậu mạo hiểm lên núi một mình, nhìn thấy những đỉnh núi cao chót vót giữa đám mây trời và khu rừng tối đen như mực, nơi âm thanh duy nhất chỉ còn là tiếng ho khàn khàn của chính mình, và nơi những con đường biến mất ngay trước mắt, cậu sợ đến nỗi tóc dựng đứng, chân mềm nhũn. Tuy nhiên, sau một thời gian, cậu đã tìm được đủ loại thảo dược như đại hoàng, kỷ tử và mộc lan.

Theo quy định của ban quản lý rừng, mỗi người phải trả nửa tệ để vào rừng, và thứ củi duy nhất được phép lấy là cành khô. Nếu chặt một cây thông thì bạn sẽ bị phạt hoặc thậm chí bị bỏ tù, Thuận Xương là một chàng trai lương thiện bẩm sinh, và ngay cả ở tuổi hai mươi sáu, anh vẫn không hiểu nghĩa của chữ trộm cắp. Ngày hôm đó, khi ở trên núi với cha, mỗi người bận rộn với việc riêng của mình là chặt tre. Khi chiều tới, họ xuống núi, cả hai đều mang một bó tre trên lưng. Ngô Hòa Đông thấy chàng trai này thở hổn hển, như thể anh ta đang làm việc nặng nhọc hơn bình thường - Có chuyện gì vậy? Con không khỏe à? - Ồ không ... Con không sao - Đặt bó tre lên cao hơn một chút, thư giãn lưng thêm một chút và cúi xuống. - Khi họ xuống đến lối vào núi, có một tiếng rắc đột ngột khi sợi dây giữ bó của Thuận Xương bị đứt và bó tre rơi tung tóe xuống con đường mòn. Những người kiểm lâm đến xem; Một người đá vào bó cỏ, và cùng với đó là vài cây thông nhỏ, to bằng cánh tay bật ra. Trong giây lát, Ngô Hòa Đông giật mình không nói nên lời. Bọn kiểm lâm túm lấy cổ Thuận Xương và bắt đầu đánh anh ta. Ngô Hòa Đông lao tới van xin. - Bình tĩnh nào, các anh. Nếu muốn đánh ai thì đánh tôi. Tôi là cha nó và xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Vừa nói Ngô Hòa Đông vừa nhặt mấy cây thông đặt sang một bên. Ông trừng mắt nhìn con trai với ánh mắt giận dữ rồi khập khiễng bước tới, tay nắm chặt một cành cây nhỏ.

- Ai dạy mày ăn cắp?

- Bố ơi, bố ơi...

- Nói cho tao biết - Ông giáng cho Thuận Xương một đòn đau điếng vào chân.

- Ái chà, bố ơi. - Thuận Xương gào thét ngã xuống đất, và trước khi mọi người kịp ngăn cản, bố cậu đã giáng thêm vài đòn nữa.

- Mày gây nên chuyện, lại còn làm mất mặt cha mày nữa. Tao là Ngô Hòa Đông, là một tên trộm à? Tao sẽ cho mày biết, đồ trộm cắp khốn kiếp!

- Bố ơi... Con xin lỗi. Xin bố tha thứ cho con...

- Nói cho con biết tại sao.

Thuận Xương ngước đôi mắt đẫm lệ lên nhìn cha. - Là mẹ, mẹ khạc nhổ ra máu... Con nghĩ mẹ không dám nói cho bố biết. Con nghĩ là con có thể kiếm chút tiền để đưa mẹ đi khám bệnh.

Chiếc roi rơi khỏi tay Ngô Hòa Đông. Ông vội vã về nhà, ôm vợ vào lòng và khóc nức nở.

- Ôi, tôi đã nguyền rủa bà, làm bà đau khổ; còn tôi... tôi chẳng ra gì ... - Không sao cả … hai người thể sống chung với nhau sao không có va chạm. - Bà nức nở vùi mặt vào ngực ông - Tôi sợ rằng tôi không thể... Ông phải sắp xếp chuyện này, kiếm vợ cho nó nhé.

Ngô Hòa Đông ôm chặt bà, vuốt ve khuôn mặt bà bằng bàn tay to lớn, thô ráp, da thịt như vỏ cây.

- Đừng lo. Tôi sẽ kiếm tiền chữa bệnh cho bà, và bà sẽ chứng kiến đám cưới của nó. Cứ yên tâm, chúng ta đã có một khoảng thời gian tuyệt vời bên nhau. Cứ ba mươi năm dòng sông lại đổi dòng chẩy.

Ngô Hòa Đông òa khóc và không nói thêm được gì nữa.

*

Ngô Hòa Đông đập đập chiếc tẩu đã tắt từ lâu, nuốt lấy vị đắng ngắt của điếu thuốc. - Trời ơi, tôi không xứng làm cha. - Cơn gió chiều nhẹ thổi qua hàng cây già cỗi, lá cành dường như bắt đầu chuyển động.

Những người thợ gặt im lặng, họ cảm thấy mình nên nói gì đó nhưng không biết bắt đầu từ đâu. Ông lão dưới gốc cây nằm im lìm, dường như đang ngủ. Tuy nhiên không ai nhìn thấy đôi mắt ông vẫn đang nhìn chằm chằm vào màn đêm.

Họ dỡ đồ đạc xuống và chuẩn bị ngủ trên mặt đất thì Trương Căn Phát bước tới, nói lớn.

- Các ông ăn không ngon sao? Tôi xin lỗi vì bữa ăn quá tệ.

- Không, rất ngon.

- Bây giờ chúng ta đi tìm chỗ ngủ nhé.

Trước sự kinh ngạc của những người thợ, Trương Căn Phát đi về phía ngôi làng. Chắc là ông chủ sẽ cho họ ngủ trong nhà nông trại chứ? Trên giường đất trải chiếu rơm. Khi ra ngoài gặt lúa thuê mà được ngủ trên đó thì sướng như lên thiên đàng. Họ vội vã thu dọn đồ đạc và đi theo ông. Tuy nhiên, khi đến cổng làng, ông chủ đi thẳng qua và dẫn họ đến sân đập lúa phía xa.

- Đừng giận nhé các ông, trong nhà không có nhiều chỗ. Có một ít rơm trong nhà kho và có một chòi gác ở đằng kia với một chiếc giưởng nhỏ, đủ chỗ cho hai người; không có chiếu, nhưng có thể trải rơm lên đó.

Ông chủ đi rồi, những người thợ gặt nằm xuống và từ từ ngủ thiếp đi. Ngô Hòa Đông nằm dưới chân một đống rơm, chiếc áo khoác cũ vá chằng vá đụp trải dài trên người. Chiếc chân bắt đầu đau nhức. Ông kéo áo khoác xuống thấp hơn.

Đêm tĩnh lặng. Ông mở to mắt nhìn lên bầu trời đầy sao, suy nghĩ mung lung... - Ngôi sao kia là mình, ngôi sao sáng kia là vợ mình, và ngôi sao phía xa kia là của Thuận Xương.

HẾT PHẦN I                Xin xem tiếp Phần II

Trần Hồng Văn phóng tác

Tác giả gởi

Cùng Tác Giả:

- Con Sông Đổi Dòng - Phần II Trần Hồng Văn Truyện ngắn

- Con Sông Đổi Dòng - Phần I Trần Hồng Văn Truyện ngắn

- Người Nhập Cư Trần Hồng Văn Truyện ngắn

- Tiếng Hát của Người Dân Chài Trần Hồng Văn Truyện ngắn

- Nikola Tesla Trần Hồng Văn Sưu tầm

- Bên Dòng Sông Tocantins Trần Hồng Văn Truyện ngắn

- Đoạn Kết Trần Hồng Văn Truyện ngắn

- Vết Sẹo Trần Hồng Văn Truyện ngắn

- Bông Hồng Đen Trần Hồng Văn Truyện ngắn

- Con Thú Tật Nguyền Trần Hồng Văn Truyện ngắn